Kafkasya’da Doğan Adam 2.000 Yıl Önce Britanya’ya Gitmiş

Roma dönemi Britanyasında gömülmüş bir adamın kalıntılarına yapılan analizler, bu adamın Kafkasya’dan geldiğini ortaya koydu.

Roma Döneminde MS 126-228 yıllarında yaşamış bir adam aslında gömüldüğü yerin yakınlarındaki kırsal çiftlikten değil, muhtemelen Roma İmparatorluğu’nun dışında bulunan binlerce kilometre uzaktaki bir yerden gelmişti.

Adama ait kalıntılar, 2017 yılında Cambridge-Huntingdon Arası Ulusal A14 Karayolları İyileştirme Planı kapsamında, Cambridgeshire’daki Offord Clunny köyü yakınlarındaki kazılar sırasında bulundu.

Yakın zaman önce yayımlanan çalışmada araştırmacılar, bu adamın Kafkasya’da bulunan insanlar ve Sarmat bireylerle akrabalık ilişkisine sahip olduğunu ortaya çıkardı. İran dili konuşan göçebe halklar olan Sarmatlar, ağırlıklı olarak günümüzde Güney Rusya ile Ukrayna civarında bulunan bir bölgede yaşayan ve at biniciliği ile ünlenen bir topluluktu.

(İlgili: Roma Britanyasından Çarmıha Gerilmiş İnsanın Yüzünü Görün)

“Offord Clunny 203645” olarak bilinen adam, herhangi bir kişisel eşyası olmadan bir yol hendeğine tek başına gömülmüştü. Dolayısıyla bu analiz, arkeologlara onun yaşamına dair bir fikir sağlıyor.

DNA Analizi, Benzersiz Soya Dikkat Çekiyor

DNA analizi, Francis Crick Enstitüsü Antik Genomik Laboratuvarı Başkanı Pontus Skoglund liderliğinde, Britanya’daki antik genomlar üzerine yürütülen Wellcome Trust projesi kapsamında gerçekleştirildi.

Antik Genomik Laboratuvarı’nda doktora sonrası araştırmacı olan Marina Soares de Silva, “Bireyin en iyi korunmuş bölgesi olan iç kulak kemiğinden antik DNA’yı (aDNA) elde ederek ve dizileyerek işe başladık. Bu, hayatta olan bir bireye ait DNA’yı test etmeye pek benzemiyor, çünkü DNA çok parçalanmış ve oldukça hasar görmüş. Ancak bu adamın DNA’sını iyi kalitede ve yeterli derecede dizileyebildik ve bunu, geçmişte farklı zamanlarda ve farklı yerlerde yaşamış insanlardan alınan örneklerle karşılaştırdık.” diyor.

“Gördüğümüz ilk şey, genetik olarak şimdiye kadar incelenen Britanya’daki diğer Romalı bireylerden çok farklı olduğuydu. Aslında analizimiz, onun daha önce incelenen Kafkasya ve Sarmat gruplarından bireylerle ortak atalara sahip olduğunu gösterdi.”

DNA testi tek başına adamın Britanya dışında doğduğunu doğrulayamayacağından ve ebeveynleri taşınmış olabileceğinden ekip, diğer analiz çeşitlerine yöneldi.

Dişlerden Elde Edilen İpuçları, Beslenme Alışkanlığı ve Konum Değişikliğine İşaret Ediyor

Durham Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden araştırmacılar, adamın büyüdüğü ortamı ve beslenme alışkanlıklarının yaşamı boyunca nasıl değişim gösterdiğini görmek için, dişlerinden elde edilen izotopları (karbon, azot, stronsiyum ve oksijen elementlerinin formları) analiz ettiler.

Durham Üniversitesi’nde profesör Janet Montgomery, “Bu, antik DNA ve izotop kanıtlarını oldukça etkili bir şekilde birleştiren, heyecan verici bir çalışma. İzotoplar bize, Britanya yolculuğunu atalarının değil, kendisinin gerçekleştirmiş olduğunu gösteriyor. 5 veya 6 yaşına kadar Kıta Avrupası’nın doğusunda, kurak bir yerde yaşıyordu. Bu yaşlarındaki beslenme alışkanlıkları Avrupa’ya özgü olmayan darı ve sorgum gibi birçok C4 mahsulünü içeriyordu. Büyüdükçe batıya göç etti ve bu bitkiler beslenme alışkanlıkları dahilinde yer almamaya başladı. Birkaç yıldır Roma Britanya’sında rastladığımız C4 diyetine sahip birkaç kişinin nereden gelmiş olabileceği hakkında tahminlerde bulunuyorduk ve şimdi bu duruma bir cevabımız var.” diyor.

Roma İmparatorluğu’nda Olağanüstü Bir Yolculuk

MS 175 yılında İmparator Marcus Aurelius, Roma İmparatorluğu’nun kuzeydoğu sınırında bir Sarmat ordusunu yendi ve orada bulunan askeri birliği kendi lejyonları ile birleştirdi. Tarihçi Cassius Dio’ya (MS 163-235) göre Marcus Aurelius, Sarmat askerlerin yaklaşık 5.500’ünü Britanya’daki Roma lejyonlarına katılması için gönderdi.

Ekip, Offord Cluny mezarının radyokarbon tarihlemesini MS 126-228 olarak belirledi. Dolayısıyla Sarmat süvarilerin intikali, onun Britanya’ya gelişinin muhtemel bir açıklaması olabilir ancak bu durum, özellikle de yolculuk sırasında bir çocuk olduğu göz önünde bulundurulduğuna, onun kesinlikle bir asker olduğu anlamına gelmiyor.

MOLA Headland Infrastructure’da kazı sonrası yöneticisi Alex Smith, “İzotop analizi, bu bireyin Roma İmparatorluğu boyunca süren yolculuğuna başladığı sırada açık bir şekilde genç olduğunu gösteriyor. Bu durum, tüm ailelerin Marcus Aurelius tarafından Britanya’ya gönderilen 5.500 Sarmat süvarisi ile birlikte gitmiş olabileceği fikrini destekleyen, Britanya’da bulunan daha önceki mezar kanıtları ile bağlantılı olma niteliği taşıyor.” diyor.

Devamında, “Bu genç adam büyüdüğünde bu süvari birliğinin bir üyesi mi oldu? Bunu söyleyemeyiz, çünkü mezarında onu Roma ordusuyla ya da Sarmatlarla ilişkilendirebileceğimiz herhangi bir bulgu veya nesne bulunmuyor. Genel olarak Britanya’ya yerleşmiş Sarmatlar hakkında elimizde oldukça sınırlı sayıda kanıt var. Büyük olasılıkla Hadrianus Duvarı’nda ve Kuzey Yorkshire’daki Catterick’te olduklarını biliyoruz, ancak ülke genelinde bölünmüş şekilde farklı yerlerde de olma ihtimalleri bulunuyor. Eğer bu genç adam süvari birliğinin bir üyesiyse, askeri bölgeye gittiği sırada ölmüş olabilir.” diyor.

Roma döneminde uzun mesafeli yolculuklar yaygındı. İnsanlar ekonomik göç, savaş, kölelik ve imparatorluk yönetiminde yer almak için, imparatorluğun bir ucundan diğer ucuna göç ediyorlardı.

Crick’teki Antik Genomik Laboratuvarı Kıdemli Araştırma Bilimcisi Tom Booth, “Bu göçlerin etkileri genellikle şehirlerde veya askeri bölgelerde görülüyor. Daha önce kırsal yaşamın Roma yönetiminden büyük ölçüde etkilenmediği iddia edilmişti, ancak bu durumda kırsal bölgelerdeki etkisi açıkça görülüyor.” diyor.

Bu genç adamın olağandışı yolculuğunun nedenleri ne olursa olsun, kalıntıları Kafkasya’dan Cambridgeshire kırsalına kadar tüm Roma İmparatorluğu’nun ne kadar sıkı bağlantı içinde olduğunu vurguluyor.

The Francis Crick Institute. 20 Aralık 2023.

Makale: Silva, M., Booth, T., Moore, J., Anastasiadou, K., Walker, D., Gilardet, A., … & Skoglund, P. (2023). An individual with Sarmatian-related ancestry in Roman Britain. Current Biology.