İstiridyeler ile İlişkimiz Sanılandan Daha Karmaşık

İstiridye ve insanlar arasındaki ilişki, bilinenin aksine çok daha derin ve karmaşık bir tarihe sahip.

Yeni bir araştırmaya göre; binlerce yıldır çift kabuklu yumuşakçalar ile etkileşim halindeyiz ve aslında bu hayvanlar insan etkisi altında dallanıp budaklandılar.

Araştırmacılar Kanada’da British Columbia’daki Salish Denizi’nde istiridyeler üzerine odaklanarak, kalıcı insanların gelmesinden önce, yaklaşık 11.500 yıl önce burada yaşayan istiridye (butter clams) popülasyonlarını (küçük, lezzetli deniz yumuşakçaları) incelemeye başladılar.

Bu ilk istiridyeler bugünküne oranla daha küçük, yani bugünün istiridye boyutunun yaklaşık yüzde 80’i kadardı. Ancak deniz seviyelerinin dengelenmesi ve son buzul çağının sonunda buzulların erimesi ile birlikte ortaya çıkan kayalıklı deniz tabanları, istiridyelerin daha büyük boyutlara ulaşmasını ve daha uzun yaşamlara sahip olmasını sağladı. 11.500 yıl öncesindeki istiridyelerin boyutlarına oranla 10.900 ila 9500 yıl önce, istiridyeler çok daha büyük boyutlara sahipti. (yukarıdaki görselde görüldüğü gibi)

(1600 Yıl Önce Karayipli Çocuklar Toplayıcılıkta Etkindi)

Göçebe insanlar daha önceki yüzyıllarda Kanada’nın bu bölgesinden geçmesine rağmen, düzenli bir şekilde istiridye hasatı yapanlar bu bölgeye yaklaşık 9.000 yıl önce geldiler.

Araştırmaya göre istiridyelerin gelişimi, bundan yaklaşık 5.500 yıl sonra, yani ilk yerliler istiridye bahçelerinde çift kabukluları yetiştirmeye başladıklarında başladı.

Bahçeler, büyük balıklar ve yengeçler gibi insan olmayan yırtıcıların çoğunun bulunmadığı duvarlı teraslardan oluşuyordu ve bol miktarda fitoplankton ve diğer yumuşakça yemeklerine sahipti. Bu şartlar istiridyelerin daha hızlı büyümesine neden oluyordu. Çift kabuklular sürekli olarak yiyecek için hasat edilmelerine rağmen, bu bahçeler geride kalan canlıları mutlu etmeye devam ediyordu.

Avrupalılar bölgeye geldikten sonra istiridye yetiştiriciliğinin önemi azaldı. Okyanusların ısınması ve endüstriyel ağaç kesimi sonucunda uygun kayalıklı deniz tabanının yerini ince taneli kumların almasıyla birlikte çift kabuklular için haberler kötüye gitmeye başladı.

İstiridye popülasyonlarına yardım edebilmek adına; bazı koruma uzmanları daha fazla su ürünleri yetiştiriciliği yönetimi olması gerektiğini savunuyor ve Kuzeybatı Pasifik’te birçok yerli topluluk geleneksel istiridye bahçelerini restore ediyor.

Science Magazine. 14 Ekim 2019.

Makale: Toniello, G., Lepofsky, D., Lertzman-Lepofsky, G., Salomon, A. K., & Rowell, K. (2019). 11,500 y of human–clam relationships provide long-term context for intertidal management in the Salish Sea, British Columbia. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(44), 22106-22114.