İrlanda’daki Neolitik Anıtlar Ölülerin Son Yolculuğunu İşaretliyor

İrlanda’daki beş devasa Neolitik yapı, ölülerin ruhlarının ebedi âleme yükselirken izledikleri yolu işaretlemek amacıyla inşa edilmiş olabilir.

Cursus anıtları olarak bilinen bu yapılar İrlanda’da son derece nadir, Britanya’da ise nispeten yaygın, ancak arkeologlar henüz bunların işlevlerini tam olarak anlayabilmiş değiller.

İki uzun hendekten veya ahşap direk sıralarından oluşan Cursus anıtları tipik olarak 100 ila 350 metre arasında uzanıyor, ancak bazen inanılmaz bir şekilde 10 kilometre uzunluğa ulaşabiliyor. Neolitik dönemde ortaya çıkan bu hendekler, Stonehenge de dahil olmak üzere Avrupa’nın en ünlü tarihöncesi anıtlarından bazılarında da bulunuyor.

İrlanda’da ise Cursus anıtları oldukça seyrek ve sadece farklı alanlarda tek tük izole kalmış çiftler bulunuyor. Ancak 2022 yılında araştırmacılar, uzaktan lazer algılama teknolojisini kullanarak Baltinglass adlı bir yerde beş farklı anıttan oluşan ülkenin bilinen ilk cursus kümesini tespit etti.

(İlgili: Fransa’da Tarihöncesine Ait “Eşsiz” Bir Anıt Keşfedildi)

Yeni bir çalışmada bu antik kümeyi tanımlayan Aberdeen Üniversitesi’nden James O’Driscoll, cursus anıtlarının büyük ölçüde iç özelliklerden veya eserlerden yoksun olmaları nedeniyle “İrlanda ve Britanya’daki en esrarengiz tarihöncesi anıtlar” arasında sayıldıklarını belirtiyor.

Ancak Baltinglass’taki Cursus kümesi, işlevine dair bazı ipuçları sağlayabilecek birkaç temel özellik sergiliyor. Örneğin, beş Cursus anıtından dördü önemli güneş olaylarına göre hizalanmış; ikisi yaz gündönümünde güneşin doğuşuna, diğer bir çift ise sonbahar ekinoksunda güneşin doğuşuna işaret ediyor.

Anıtlardan üçü de önemli mezar kompleksleriyle aynı hizada yer alıyor ve bunların hepsi O’Driscoll’un kasıtlı olarak yapılmış olabileceğini söylediği bir tasarım özelliği olarak Cursus’tan çıkana kadar görülemiyor.

Dev yapıların nasıl kullanılmış olabileceğine dair spekülasyonlarda bulunan yazar, cenaze törenlerinin, ölen kişileri mezar alanlarından birine koymadan önce cursus anıtlarının her biri boyunca ilerlemiş olabileceğini öne sürüyor. Bu şekilde, “Cursus, ölülerin yaşayanların topraklarını terk ettikleri ve görünür ufkun ötesindeki atalarına katılacakları son rotalarını fiziksel olarak sınırlandırmış olabilir.”

Teorisini genişleten O’Driscoll, “Yılın önemli noktalarında cursus içinden bakıldığında güneşin bu mezar komplekslerinin hemen arkasından doğmasının, ölen kişinin yaşayanların topraklarından göklere doğru yaptığı son yolculuğu sembolize etmiş olabileceğini” ileri sürüyor.

“Dolayısıyla Cursus, yaşayanları ve ölüleri birbirine bağlayan sembolik bağlantıları ve yolları vurguluyor olabilir”

IFL Science. 26 Nisan 2024.

Makale: O’Driscoll J. 2024. Exploring the Baltinglass cursus complex: routes for the dead. Antiquity :1-18.