İnsanların ve Neandertallerin Nerede Çiftleştiğini Artık Biliyoruz

Yeni araştırma, modern insanların ve Neandertallerin tam olarak nerede melezleştiğini ortaya koydu: Türkiye’nin bir kısmı da bu bölgeye dahil.

Homo sapiens (modern insanlar) ile Neandertallerin birbiriyle çiftleştiği artık iyi bilinen bir gerçek. Son araştırmalar, bu türler arası melezleşmelerin ne zaman gerçekleştiğini incelemişti. Şimdi ise yeni bir araştırma, bu olayların tam olarak nerede yaşandığını ortaya koydu.

Bilim insanları, her iki türün Geç Pleistosen dönemde Güneybatı Asya ve Güneydoğu Avrupa’daki coğrafi dağılımlarını yakından inceledi. Bu inceleme, iki insan türünün kesiştiği ve muhtemelen çiftleştiği net bir bölgeyi açığa çıkardı: İran Platosu’ndan geçen, modern İran, Kuzey Irak ve Güneydoğu Türkiye sınırları boyunca uzanan Zagros Dağları.

(İlgili: Bilinen En Eksiksiz Neandertal İskeleti Hâlâ Kazılamıyor)

Zagros Dağları, bu iki türün bir araya gelmesi için ideal bir yer olmalıydı. Bölge, büyük ve istikrarlı insan topluluklarını destekleyebilecek çeşitli bir biyolojik çeşitliliğe ve topografyaya sahip. Ayrıca, Pleistosen dönemi iklim değişiklikleri sırasında, daha serin Palearktik bölge ile daha sıcak Afrotropikal bölgeyi birbirine bağlayan bir koridor görevi görerek gezegenin diğer bölgelerinden insanları da kabul etmiş olabilir.

Bu bölge, arkeolojik kayıtlar ve genetik kanıtlarla da uyumlu. Zagros Dağları, Neandertal ve tarihöncesi Homo sapiens kalıntılarını barındıran zengin arkeolojik sit alanlarına sahip. Bunlardan en ünlüsü, Kuzey Irak’taki Şanidar Mağarası. Bu mağara, bugüne kadar keşfedilmiş en iyi korunmuş Neandertal iskeletini barındırıyor. Ayrıca, “çiçekli mezar” olarak bilinen ve etrafına bitki polenleri serpilmiş gibi görünen bir Neandertal iskeletinin bulunduğu yer olarak da meşhur. Ancak, çiçeklerin bilinçli olarak mı yerleştirildiği konusu hâlâ tartışmalı.

Neandertallerin bu bölgede bulunduğu dönemde, kanıtlar, İran platosunun Homo sapiens’in Afrika’dan ana göçüne çıkarken önemli bir merkez olduğunu da gösteriyor.

Tüm bu bulgular, Avrupa, Asya ve Afrika’nın kesişiminde bulunan Zagros Dağları’nın, bu insan türlerinin birbirine rastladığı ve çiftleştiği yer olduğunu işaret ediyor.

Bu türler arası birleşmenin mirası hâlâ bugün yaşamaya devam ediyor. Bilim insanları, Homo sapiens ile Neandertallerin çiftleştiğini ilk olarak 2010 yılında, Neandertal genomunun tam dizilimini çözdüklerinde keşfettiler.

Daha fazla araştırma ile ortaya çıkarıldı ki, bugün Afrika dışındaki tüm insanlarda yüzde 1 ile 4 arasında Neandertal genleri bulunuyor. Bu genler, daha büyük burunlar ve daha düşük ağrı eşiğinden, COVID-19’a ve depresyona karşı daha yüksek bir duyarlılığa kadar görünüş ve davranışlarımızın birçok yönünü etkilemeye devam ediyor.

IFL Science. 6 Eylül 2024.

Makale: Guran, S.H., Yousefi, M., Kafash, A. et al. (2024). Reconstructing contact and a potential interbreeding geographical zone between Neanderthals and anatomically modern humans. Sci Rep 14, 20475.