İnsanlar Bir Milyon Yıl Önce Neredeyse Yok Oluyormuş

Yaklaşık bir milyon yıl önce dünyadaki toplam insan nüfusu 100.000 yıldan fazla bir süre boyunca 1.300 civarında kalmış olabilir ve bu nüfus darboğazı modern insanlar, Neandertaller ve Denisovalılar arasındaki farklılığı körüklemiş olabilir.

Yeni bir araştırmaya göre, dünya nüfusu 100.000 yıldan fazla bir süre boyunca yalnızca 1.300 civarında seyrederken, insanlar yaklaşık 1 milyon yıl önce neredeyse nesli tükenme noktasına gelmiş olabilir.

Bu neredeyse gerçekleşen yok oluş olayı, modern insanların ve onların bilinen en yakın soyu tükenmiş akrabaları olan kalın kaş kemerli Neandertallerin ve gizemli Denisovalıların evriminde önemli bir rol oynamış olabilir.

Önceki araştırmalar, modern insanların yaklaşık 300.000 yıl önce Afrika’da ortaya çıktığını öne sürüyordu. O döneme ait çok az fosil olduğundan, modern insanın ortaya çıkmasından önce insan soyunun nasıl evrimleştiğine dair pek çok şey belirsizliğini koruyor.

(İlgili: İnsanlar Yok Olduğunda Onların Yerini Hangi Hayvanlar Alabilir?)

Modern insanın evrimine yakın dönem hakkında daha fazla bilgi edinmek için bilim insanları, 10 Afrikalı ve 40 Afrikalı olmayan popülasyondan 3.150’den fazla günümüz modern insanının genomunu araştırdı. Araştırmacılar, modern insanın atalarını oluşturan grubun büyüklüğünü, onların soyundan gelen genetik dizilerin çeşitliliğine bakarak anlayacak yeni bir analitik araç geliştirdiler.

Genetik veriler, 813.000 ila 930.000 yıl önce, modern insanın atalarının ciddi bir “darboğaz” yaşadığını ve üreyen popülasyonunun yaklaşık yüzde 98,7’sini kaybettiğini gösteriyor.

Çalışmanın ortak başyazarı Wangjie Hu, “Atalarımız çok uzun bir süre o kadar ciddi bir nüfus darboğazı yaşadılar ki, büyük bir yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldılar.” diyor.

Araştırmacılar, modern insan üreme popülasyonunun yaklaşık 117.000 yıl boyunca yaklaşık 1.280 olduğunu tahmin ediyor.

Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’nde paleoantropolog olan ve yeni çalışmaya dahil olmayan Chris Stringer, “Atalarımızın soyunun tahmini nüfus büyüklüğü çok küçük ve kesinlikle onları yok olmaya yaklaştırmış olabilir.” diyor.

Bilim insanları, bu nüfus çöküşünün, buzulların ortaya çıkmasına, okyanus yüzeyi sıcaklıklarında düşüşe ve belki de Afrika ve Avrasya’da uzun süreli kuraklıklara neden olan şiddetli soğumayla aynı zamana denk geldiğini belirtiyor.

Ayrıca bilim insanları bu iklim değişikliğinin insanları nasıl etkilemiş olabileceğini hâlâ bilmiyor çünkü insan fosilleri ve eserleri bu dönemde nispeten seyrek, belki de nüfusun çok düşük olması nedeniyle.

Önceki araştırmalar, modern insanların, Neandertallerin ve Denisovalıların paylaştığı son ortak atanın yaklaşık 765.000 ila 550.000 yıl önce, yani yeni keşfedilen darboğazla hemen hemen aynı zamanlarda yaşadığını öne sürüyordu. Bu durum, neredeyse yok olma olayının potansiyel olarak bir şekilde modern insanlar, Neandertaller ve Denisovalıların son ortak atasının evrimiyle bağlantılı olduğunu gösteriyor.

Stringer, bu son ortak ata darboğaz sırasında veya hemen sonrasında yaşadıysa, darboğazın eski insan gruplarının modern insanlar, Neandertaller ve Denisovalılar olarak bölünmesinde rol oynamış olabileceğini söylüyor. Örneğin bu darboğaz, insanları küçük ayrı gruplara ayırmış olabilir ve zamanla bu gruplar arasındaki farkların, hayatta kalanları farklı popülasyonlara (modern insanlar, Neandertaller ve Denisovalılar) ayıracak kadar önemli olduğu ortaya çıkabilir.

Buna ek olarak, daha önce yapılan çalışmalar, yaklaşık 900.000 ila 740.000 yıl önce, iki eski kromozomun, modern insanlarda şu anda kromozom 2 olarak bilinen şeyi oluşturmak üzere birleştiğini öne sürüyordu. Bu durum, zamansal olarak darboğazla örtüştüğü için, bu yeni bulgular, insanların neredeyse tamamen yok olmasının, insan genomundaki bu büyük değişiklikle bir bağlantısı olabileceğini öne sürüyor.

Stringer, “Neandertaller ve Denisovalılar bu kromozom birleşmesini bizimle paylaştığına göre bu, soylarımızın birbirinden ayrılmasından önce gerçekleşmiş olmalı.” diyor.

Stringer, gelecekteki araştırmaların bu yeni analitik tekniği Neandertaller ve Denisovalılar gibi diğer genomik verilere uygulayabileceğini söylüyor. Böyle bir çalışma, benzer şekilde onların da önemli darboğazlara uğrayıp uğramadıklarını ortaya çıkarabilir.

Makale: Wangjie Hu et al. 2023. Genomic inference of a severe human bottleneck during the Early to Middle Pleistocene transition. Science.