İnsanlar Arasında Gıda Paylaşımının Kökenine Dair Yeni Görüşler

İnsanlar avcılık, toplayıcılık ve yiyecek paylaşımı için evrimleştikçe, iş birliği yapmak tür olarak başarımızın anahtarı oldu.

Şempanzeler ve diğer primatlar yiyecek paylaşımını bazı zamanlar yaparken, bu paylaşımı daha sık yapan insanlar ön plana çıkıyor. Avcı-toplayıcılar olarak -tarım icat edilene kadar tüm insanların izlediği geçim stratejisi- hayatta kalmamız, akraba olmayan yetişkin erkekler ve dişiler arasındaki günlük yiyecek paylaşımına bağlıydı.

Günümüzde avcı-toplayıcılar büyük ölçüde avlanmaya ve yemek pişirmeye bağımlı olsa da, bu faaliyetler atalarımız için önem kazanmadan çok önce, Australopithecus gibi türler kök, yumru kök ve fındık gibi yiyecekleri elde ediyordu.

(İlgili: Avcı Toplayıcıların Paylaşımı, İşbirliği Evrimine Katkı Yaptı)

Avcı-toplayıcılar ve insan olmayan primatlar büyük, değerli ve bölünebilir yiyecekleri paylaşma eğiliminde olduklarından, besin açısından yoğun bu yiyecekler muhtemelen paylaşım için adaydı. Bu da onları aç grup üyeleri tarafından çalınmaya müsait hale getirmiş olabilir.

Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı’nda (PNAS) yayımlanan yeni araştırmada Biyolojik Bilimler Fakültesi Profesörü Michael Wilson liderliğindeki bir ekip, erken insan atalarında gıda üretimi ve paylaşımının evrimine dair kavramsal ve matematiksel bir model geliştirdi. Disiplinler arası ekip içerisinde bir ekonomist, teorik bir biyolog, bir antropolog ve bir primatolog vardı.

Söz konusu model, şempanze ve bonobolar gibi çift bağı olmayan türlerde ve goriller gibi çift bağı olan türlerde yiyecek elde etme, paylaşma davranışlarını tahmin etmek için evrimin doğal seçilim mantığını kullanarak tasarlandı. Analiz, çiftleşme sisteminin gıda elde etme ve paylaşma davranışlarını nasıl etkilediğini anlamak için bu tahminlerin karşılaştırılmasından oluşuyordu.

Ekip şu sonuçları çıkardı: 

• Modele göre, çiftleşme sisteminin ve çift bağlarının gıda elde etme, paylaşımı üzerinde derin bir etkisi vardı.

• Erkekler ve dişiler arasında çift bağ kurulursa ve erkekler dişileri diğer erkeklerden korursa, bu koruma davranışı dişilerin yiyecek arama çabalarını koruyabilir. Bu, dişilerin yüksek kaliteli yiyecekler çıkarması, ardından da bazılarını eşleriyle paylaşmasını daha değerli kılar.

• Çift bağların varlığı, kökler ve yumrular için kazmak gibi ileri yiyecek arama tekniklerinin evrimini desteklemiş olabilir.

• Çift bağların varlığı, dişileri yüksek kaliteli yiyeceklerden bazılarını eşiyle paylaşmaya daha da tetiklemiş olabilir. Dişiler yırtıcılardan korunmalarını sağlayan eşlerini güçlendirerek bu paylaşımdan yararlanmış olabilir.

Wilson’a göre, “Çiftleşme sisteminin sonuçlarımız üzerindeki etkisinden etkilendik. Çiftleşme seçici bir davranışla yapılmıyorsa yani bireyler arasında bir çift bağı yoksa erkekler kimi zaman, şempanzelerde olduğu gibi, dişilerle yiyecek paylaşırlar.”

“Fakat eğer çift bağları varsa, dişiler yiyecekleri ilgisiz erkeklerle paylaşırlar. Bu insan toplumlarında her gün olan, ancak diğer primat türlerinde neredeyse hiç olmayan bir şey. Dahası, çift bağları olan senaryolarda dişiler, karışık çiftleşme senaryolarına göre daha fazla enerji elde eder. Bu artan enerji annelerin daha hızlı üremelerini ve yavrularının hayatta kalmasını sağlar. Erken insan atalarının rastgele çiftleşmek yerine çift bağları olsaydı bu ormanlardan daha açık alanlara genişlemeyi mümkün kılan yiyecek paylaşımının yanı sıra çıkarıcı yiyecek arama tekniklerinin evrimini teşvik etmiş olabilirdi.”

Gelecekteki araştırmalarda ekip, erkeklerin eş korumasının diğer türlerde dişi yiyecek arama çabalarını ne ölçüde himaye ettiğini test etmek için primatlar üzerinde saha çalışmaları yapmayı planlıyor. Ayrıca, dilin gelişimi de dahil olmak üzere yiyecek paylaşımı ve iletişimin evrimi için matematiksel ve bilgisayar modellerini daha fazla araştırmayı umuyorlar.

University of Minnesota. 14 Haziran 2023.

Makale: Alger, I., Dridi, S., Stieglitz, J., & Wilson, M. L. (2023). The evolution of early hominin food production and sharing. Proceedings of the National Academy of Sciences, 120(25), e2218096120.