İndus Vadisi Uygarlığının Sonunu Uzun Süren Kuraklık Getirmiş

Yeni bir araştırmaya göre, uzun süreli kuraklıklar, dünyanın en eski uygarlıklarından biri olan İndus Vadisi Uygarlığı’nın çöküşüne yol açtı.

“Harappa” uygarlığı olarak da bilinen İndus Vadisi Uygarlığı, günümüz Hindistan–Pakistan sınırına yayılan bir bölgede, günümüzden 5.000 ila 3.500 yıl önceye tarihlenen dönemde gelişti. Bu uygarlığın insanları, gelişmiş su yönetim sistemlerine sahip Harappa ve Mohenjo Daro gibi kentler kurdu. Ayrıca günümüz bilim insanlarının hâlâ çözemediği bir yazı sistemi geliştirdiler ve ticaret yaptıkları Mezopotamya’ya seyahat ettiler.

Bu uygarlığın neden gerilediği ise uzun süredir tartışma konusuydu. Communications Earth & Environment dergisinde yayımlanan yeni bir çalışmada bilim insanları, uzun süreli kuraklıkların bu süreçte önemli bir rol oynadığını söylüyor.

Bilim ekibi, yayımladıkları açıklamada, “Her biri 85 yıldan uzun süren ardışık büyük kuraklıklar, İndus Vadisi Uygarlığı’nın nihai çöküşünde muhtemelen kilit bir faktördü” diyor. Araştırmacıların bulgularına göre, bu kuraklıklar şiddetlendikçe, toplum içindeki nüfuslar da önemli su kaynaklarının hâlâ bulunduğu bölgelere doğru kaydı.

(İlgili: İndus Vadisi Yazısı Kullanan Harappa’da Yaşam Nasıldı?)

Sonunda, bölge genelindeki kentler çöktü. Yaklaşık 3.500 yıl önce başlayan ve bir yüzyıl süren kuraklık, “yaygın kentten kırsala çekilme ve başlıca kentlerin kültürel olarak terk edilmesi” ile aynı döneme denk geliyor.

İklim simülasyonları

Analiz için ekip, kamuya açık üç farklı küresel iklim simülasyonunu kullandı. Bunlar, iklimin binlerce yıl içinde nasıl değiştiğini belirlemek için büyük miktarda veriyi işleyen karmaşık bilgisayar simülasyonları.

Araştırmacılar bu simülasyonları, İndus Vadisi Uygarlığı’nın bir zamanlar yer aldığı bölgede, 5.000 yıl önceden 3.000 yıl öncesine kadar yağış ve sıcaklığın nasıl değiştiğini görmek için kullandı. Üç simülasyonun tamamı, bu kuraklıkların varlığını gösterdi.

Çalışmanın başyazarı ve Hindistan’daki Gandhinagar Teknoloji Enstitüsü’nde doktora öğrencisi olan Hiren Solanki, “Tüm simülasyonlar boyunca 5.000 ila 3.000 yıl önceki dönemde yağışlarda görülen tutarlı azalma, çok yüzyıllı kuraklıklar, muson zayıflaması ya da kış yağışlarındaki kaymalar gibi özelliklerin, tek bir modele özgü yapay işaretler değil, gerçek ve kalıcı sinyaller olduğunu gösteriyor” diyor.

Ekip, yağış ve sıcaklık verilerini bölgedeki nehirlerin, derelerin ve diğer su kütlelerinin zaman içindeki değişimini modellemek için hidrololojik bir modele aktardı. Daha sonra bu sonuçları, yerleşimlerin nerelerde bulunduğunu gösteren arkeolojik verilerle karşılaştırdılar ve yerleşimlerin zamanla suya yakın kalacak şekilde yer değiştirme eğiliminde olduğunu gördüler.

Sonuçlarını doğrulamak için ekip, bölgedeki mağaralardaki sarkıt ve dikitlerin ne kadar hızlı büyüdüğünü inceleyen önceki çalışmalara da baktı. Bu yapılar, yağışın az olduğu dönemlerde daha yavaş büyür. Bu da kuraklığa dair dolaylı kanıt sağlar. Yağış düzenlerinin nasıl değiştiğini anlamak için kullanılan ek bir yöntem olarak, ekip ayrıca bölgedeki göllerin tortul birikimlerinin zaman içindeki değişimini inceleyen önceki araştırmalara da başvurdu.

Simülasyon verilerini mağara ve göl tortusu verileriyle karşılaştırarak, simülasyonlardan elde edilen verilerin oldukça isabetli olduğunu doğrulayabildiler.

Araştırmaya dahil olmayan, Dublin University College’da hidroloji, paleoklimatoloji ve eski çevreler üzerine çalışan araştırmacı Nick Scroxton, “İndus Nehri’nin Harappa halkı için son derece önemli olduğu açık ve nehir akışlarının modellenmesi, değişen yağış düzenlerinin hem kentsel yerleşimi hem de tarımsal uygulamaları nasıl etkilemiş olabileceğini anlamamıza yardımcı oluyor” diyor.

Araştırmaya dahil olmayan bir diğer isim, Massachusetts’teki Woods Hole Oşinografi Enstitüsü’nde jeobilimci olan Liviu Giosan da makale hakkında olumlu konuşuyor ve ekibin yaptığı “sofistike modellemeyi” takdir ediyor. Giosan, “Elde edilen sonuçlar, antik uygarlıkların evriminde hidroklimanın oynadığı rolü inceleme konusunda önemli bir adım” diyor.

Live Science. 27 Kasım 2025.

Makale: Solanki, H., Jain, V., Thirumalai, K. et al. (2025). River drought forcing of the Harappan metamorphosis. Commun Earth Environ 6, 926.