İnce Ayarlı Karbon-14 Tarihleme, Tarihi Yeniden Yazabilir

Yeni bir makale, radyokarbon tarihleme tekniğinin yeni ve önemli bir ayrıntılandırma ihtiyacı gerektirdiğine dikkat çekiyor.

1940’ların sonlarında icat edilen ve daha hassas ölçümler sağlamak için o zamandan beri geliştirilen radyokarbon tarihleme, arkeoloji ve diğer disiplinlerdeki eserlerin tarihlerini belirlemek için kullanılan standart bir yöntem.

Klasik Arkeoloji Profesörü Sturt Manning, “Eğer organik ve eski ise (50.000 yıla kadar) radyokarbon ile tarihleyebilirsiniz.” diyor.

Yeni bir makale, tekniğin yeni ve önemli bir ayrıntılandırma ihtiyacı gerektiğine dikkat çekiyor. Çalışmanın sonuçları, Tutankamon’unn mezarı ve Yunan adası Santorini’de tartışmalı ama önemli bir volkanik patlama da dahil olmak üzere, Akdeniz tarihi ve tarih öncesindeki önemli tarihleri anlamakla ilişkili.

(Firavun Tutankamon Kimdi?)

Radyokarbon tarihleme, kozmik radyasyon tarafından oluşturulan ve tüm organik maddelerde bulunan kararsız bir karbon izotopu olan karbon-14’ün ayrışmasını ölçer. Ancak kozmik radyasyon her zaman sabit değildir. Dünya atmosferindeki kozmik radyasyon dalgalanmalarını hesaba katarak, bilinen yaş ağacı halkalarının radyokarbon içeriği, 20. yüzyıldan itibaren binlerce yıl geriye doğru ölçülür.

Ağaç halkasına kalibre edilmiş radyokarbon 50 yıl önce yaygın olarak kullanılmaya başlandı. 1986 yılında standart bir kalibrasyon eğrisi eklendi ve daha fazla veri eklendikçe birkaç yılda bir güncellendi.

Araştırmacılar, “Tek bir Kuzey Yarımküre kalibrasyon eğrisi, Avrupa ve Akdeniz’de 50 yıl boyunca radyokarbonun temelini oluşturdu ve tarih öncesi için zaman çerçevesini oluşturdu. Bununla birlikte, ölçüm hassasiyeti arttıkça, aynı yıldaki radyokarbon seviyelerinde bazı küçük fakat önemli bölgesel kaymalar için kanıtlar var.” diyor.

Araştırmacılar çalışmada tüm Kuzey Yarımküre için tek bir kalibrasyon eğrisinin doğruluğunu sorguluyor. Laboratuvarlar arası varyasyonu kontrol etmek için sadece bir laboratuvar tarafından toplanan verileri kullanarak, Kuzey Avrupa’dan (Almanya) ve MÖ 2. ve 1. binyılda Akdeniz’den (merkezi Türkiye) radyokarbon verilerini karşılaştırdılar. Akdeniz radyokarbon seviyeleri için bazı küçük fakat kritik varyasyon dönemleri olduğunu buldular. Orta İtalya ve Türkiye’nin kuzeyindeki örneklere ilişkin diğer iki radyokarbon laboratuvarından alınan veriler tutarlılık sağladı.

Makalede, büyüme mevsimlerinin rol oynadığı belirtiliyor. Manning, dünyadaki radyokarbon seviyesinin mevsime göre değiştiğini söylüyor. Bir ağaç halkasındaki karbon, ağacın fotosentez yaptığını ve dolayısıyla karbonu atmosferden çıkardığını yansıtır.

“Kuzey Avrupa’da veya Kuzey Amerika’da, bir ağaç bunu Nisan’dan Eylül’e kadar yapar. Ancak Ürdün veya İsrail’deki bir ağaç, Ekim’den Nisan’a kadar, yılın neredeyse tam tersi zamanda yapar.”

Bu varyasyonlar küçük olmasına rağmen tarih öncesi takvim tarihlerini birkaç on yıla kadar etkileyebilir. Küçük tarih kayması bile (50 yıl veya daha az), MÖ son iki bin yılda birbiriyle ilişkili kültürlerin bir yuvası olan Akdeniz bölgesinin zaman çizelgesini oluşturmak için önemli.

Ayarlanan tarihler, radyokarbon ve tarihi kayıtların, bazı tarihi yerler için eşleşmediği daha garip zaman çizelgelerini doğruluyor. Buna, MÖ 1320’ler ile 1310’lar arasına tarihlenen Mısır firavunu Tutankamon’un ölümü ve gömülmesi de dahil.

Çalışma aynı zamanda Santorini’deki devasa bir volkanik patlama tarihi üzerine yapılan bir tartışmaya da değiniyor. Bu çok araştırılan olay, arkeologlar tarafından MÖ 1500 civarına, ancak diğer bilim insanları tarafından daha önceye (MÖ 1630 ila 1600) tarihleniyor. Manning, yeni bulguların MÖ 1500 tarihini elediğini, ancak bilimi de değiştirebileceğini söylüyor.

MÖ 1630-1600 tarihi hala mümkün, ancak daha sonraki bir aralık (MÖ 1600-1550) daha akla yatkın ve hatta Mısır’daki yazılı kayıtlar da dahil olmak üzere mevcut arkeolojik ve tarihi kayıtlarla daha iyi uyuyor.

Çalışma ayrıca, Minos ve Miken uygarlıklarını hangi kültürün etkilediğini anlamak için fikirler veriyor.

Manning, “Tarihin doğru bir şekilde yeniden yazılması, daha sonra klasik medeniyet haline gelen şeyleri şekillendirmede hangi grupların önemli olduğu açısından tarihimizi doğru hale getirecek. Doğru bir zaman çizelgesi tarihimizin anahtarı.” diyor.

Makale: Sturt W. Manning & Bernd Kromer et al. 2020. Mediterranean radiocarbon offsets and calendar dates for prehistory. Science Advances