İlk Çömlek Nerede Yapıldı? Japonya’da Avcı Toplayıcı Çömlekçilik

Yaklaşık 14.000 yıl önce, Tanegashima’nın avcı-toplayıcıları tarıma başlamadan çok önce kilden kaseler ve tabaklar yaptılar. Fumie Iizuka: ‘Neolitik’in yeniden tanımlanması gerekiyor’

Yaklaşık 14.000 yıl önce, güney Japonya’daki tarih öncesi avcı-toplayıcılar çanak çömlek yapıyorlardı. Tanegashima Adası’nın geç Pleistosen sakinlerinin yerleşmeye ve yiyecek yetiştirmeye başladıklarına dair hiçbir işaret yok. Onlar çiftçi değil, toplayıcı, avcı-toplayıcı ve balıkçıydı.

Bir zamanlar çömlekçiliğin çiftçilikten önce gelmediği varsayılmıştı. Birincisi, kil kaplar kırılgandı ayrıca ağır oluyorlardı. Eğer biri göçebe bir avcı-toplayıcıysa, ağır yükleri ve hassas eşyaları taşımak istemez. (Yük hayvanları çok daha uzun bir süre evcilleştirilemedi) Üçüncüsü, çanak çömlek yapmak en az birkaç gün beklemeyi gerektirir. Ham kili yoğurur, pişirme sırasında çömleğin patlamasına neden olacak hava kabarcıklarını giderirsiniz; onu istediğiniz şekle sokarsınız; daha sonra, pişirmeden önce – en azından günlerce, genellikle daha fazla – kurumaya bırakırsınız. Nemli pişirirseniz çatlar. Yani hareket halindeki avcı-toplayıcıların çanak çömlek geliştirdiği düşünülmüyordu.

(İlgili: Amerika Yerlilerinin Japonya’dan Geldiği Teorisi Çürüyor)

Ancak yapmışlardı. Doğu Asya’da çömlekçiliğin tarımdan önce geldiği artık fazlasıyla kanıtlandı ve şimdi Mart ayında PLOS One’da yayınlanan bir jeokimyasal analiz, Tanegashima Adası’ndaki kil kase ve kapların olağandışı bir şekilde yaklaşık 14.000 yıl öncesine tarihlenmesiyle (Buz Devri’nin bitiminden veya tarım veya hayvancılığın ortaya çıkışından çok önce) çömlekçi çiftçi iddiasının doğru olmadığını bir kez daha ortaya koyuyor.

Kagoshima Valiliği Arkeoloji Merkezi tarafından keşfedilen, kazılan ve şu anda California Üniversitesi’nden baş yazar Fumie Iizuka tarafından Missouri Üniversitesi’nden Jeffrey Ferguson ve Tokyo Metropolitan Üniversitesi’nden Masami Izuho tarafından analiz edilen kaplar, görünüşe göre dünyada bilinen en eski çanak çömlekler arasında yer alıyor.

Bu çömlekler, 14.000 ila 13.500 yıldan 12.800 yıl öncesine kadar uzanan ‘Yeni Başlayan’ Jomon kültürü ile ilişkili. (Jomon kültürünün son aşaması MÖ 300’dü.)

Pleistosen sonuna güvenle tarihlenen çanak çömlekler, yalnızca kuzeydoğu Asya’daki Amur Nehri havzasında, Rusya’nın Uzak Doğu’sunda ve Japon takımadalarında bulunuyor.

Iizuka, “Bu çömleklerin hepsi avcı-toplayıcı çömlekler. Erken çiftçiler tarafından yapılmadılar. Tanegashima’da veya bir bütün olarak güney Kyushu bölgesinde evcil bitki veya hayvanlara dair hiçbir kanıt yok.” diyor.

Ekip, tarımın gelişinin uzun süreli bir süreç olduğunu düşünse bile, güney Kyushu’nun ‘Yeni Başlayan’ Jomon kültürünün tarım öncesi olduğunu öne sürüyor. Bu nedenle çömlekçilik tarımdan önce yapılmıştı.

Iizuka’ya göre, Güney Çin’de bulunan çanak çömleklerin 20.000 veya 18.000 yıl öncesine tarihlenmesi ya da Sibirya’nın Transbaikal bölgesinde 16.700 yıl öncesine ait görünen eşyalar henüz tam olarak kanıtlanamadı. (Bazıları, Çin ve Sibirya erken dönem çanak çömleklerinin yaşlarının, bildirilen potansiyel yaşlarının yarısı kadar “genç” olduğundan şüpheleniyor – bu da bazılarını Neolitik öncesi döneme yerleştiriyor.)

Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Tanegashima’da bulunan erken dönem çanak çömleklerinin çoğu yerel olarak yapılmıştı. Ancak ekip, bunun yüzde 10 ila 14’ünün diğer adalardan geldiğini ve tarih öncesi kültürel ve ticari ilişkileri doğrulayabileceğini açıklıyor. Iizuka, çanak çömleklerin değiş tokuş edildiğini veya yerel olarak mevcut malların çanak çömlek içinde bulunup değiş tokuş edildiğini söylüyor: çanak çömleklerin dekoratif stilleri güney Kyushu’dakine benziyor.

Volkana göre zamanlama

Ekip, Tanegashima çanak çömlekleriyle ilgili son derece güvenli jeokronoloji için, güney Kyushu’da oldukça aktif bir yanardağ olan Sakurajima’ya teşekkür edebilir. Çok fazla patlıyor ve farklı çalışmalar bu volkanik dağın emisyonlarını tarihlendirdi.

Böylece, çanak çömleklerin üzerinde yer alan 12.800 yıl öncesine tarihlenen volkanik kalıntılara dayanarak ekip, Tanegashima’daki Sankakuyama I açık hava sahasındaki çanak çömleklerin 14.000 ila 13.000 yıl arasında olduğu sonucuna varıyor.

O adada on bir ‘Yeni Başlayan’ Jomon bölgesi tespit edildi. Bunlardan biri, ‘Yeni Başlayan’ Jomon’dan, günümüzden yaklaşık 1.700 yıl öncesine kadar iskan edilmiş olan Sankakuyama. (Tanegashima genel olarak yaklaşık 35.000 yıldır iskan ediliyor.)

Tarım öncesi olmasına rağmen, Yeni Başlayan Jomon kültürü, özellikle Tanegashima’da nüfus artışıyla dikkat çekti. Küresel iklim değişikliği ve Buz Devri çökerken deniz seviyelerinin giderek yükseldiği bir dönemdi. Sular yükseldikçe Tanegashima izole oldu, yaklaşık 14.300 yıl önce Kyushu’dan ayrıldı.

Öte yandan, Buz Devri azalırken, nispeten güvenilir ılık hava ile Sankakuyama’da yaşamak kolaydı. Arkeologlar, bu insanların yiyecek aramak için uzun mesafeler kat etmek zorunda kalmayacaklarına inanıyorlar.

Bu, artan yerleşikliği mümkün kılacak ve çanak çömlek üretimini mümkün kılacaktı: Sankakuyama’da Yeni Başlayan ​​Jomon’dan en az 4.000 parça bulundu. Eşyalar çanaklardı – bazıları sığ, bazıları derin – ve çoğunlukla aplike bantlarla süslenmiş ve bazılarında kabuk veya alet damgası ve parmak izleri vardı. Ve birkaç tabak.

Iizuka, Tanegashima’daki tüm Yeni Başlayan Jomon siteleri için geçerli olan, insanların ağır öğütme taşlarına sahip olduklarını ve çukur evlerde yaşadıklarını ileri süren yerleşik hayatı düşündürüyor. Karada ama denize yakın olsa bol miktarda deniz mahsulü olurdu diye ekliyor. Ne yazık ki, toprak asidik olduğu için, yemeklerinden elde edilen kemikler çağlar boyunca günümüze ulaşamadı. Ancak çanak çömlek üzerindeki kabuklanmaların analizi, onların hayvanları, bitkileri ve deniz ürünlerini yediklerini gösteriyor.

Yerleşimin etrafındaki öğütme taşları, çok sayıda uç ve ormanlık çevre nedeniyle, arkeologlar sakinlerin muhtemelen çok fazla fındık yediğini (öğüttükleri) ve çok sayıda hayvanı vurup yediklerini düşünüyor.

Yani tavşanı vurdular (muhtemelen) ve balıkları yediler ve fındık toplayıp öğüttüler, ama avcı-toplayıcılar, hatta yerleşik olanlar bile neden çömleklere ihtiyaç duysunlar?

Amerika’da susuzluk beklentisi

Çok daha sonra, sadece 500 ila 700 yıl önce Amerikan çölünde, oldukça hareketli ve daha az hareketli toplayıcılar küçük gruplar halinde yaşıyordu. Ekip, bu grupların yağmurlu bölgelere götürecekleri çömlekleri de olduğunu yazıyor. Libya Sahra’da, 10.000 ila 8.000 yıl kadar önce avcı-toplayıcılar nemli bir dönemde çömlekleri benimsediler ve orada da arkeologlar çömleklerle uzun mesafeli seyahatlerin kanıtlarını keşfettiler.

Sankakuyama’nın avcı-toplayıcılarının yemek takımlarını uzun mesafelere su taşımak için kullanmaları pek olası değildi, ancak daha derin kaseler yakındaki yerleşim yerlerinden su taşımaya hizmet edebilirdi. Iizuka, bazı örneklerin nispeten iyi pişirilmiş gibi göründüğünü ve bunun da onları daha az geçirgen hale getireceğini belirtiyor. Kaplar, zor zamanlar için yiyecek ve/veya su tutmak ve/veya yiyecek ve/veya su depolamak için kullanılmış olabilir.

Ve en azından bazıları yemek pişirmek için kullanıldı. Iizuka, “Kapların iç kısmında bazı kömürleşmiş kabuklanmalar var ve bitki ve hayvanların imzası tespit edildi.” diyor. Peki burada ne var? Doğu Asya’da makul bir şekilde başlayan ve yavaş yavaş bir şekilde yayılan çömlekçiliğin daha büyük resmine uyan son derece erken dönem çanak çömlek.

Tarımın, Neolitik Devrimin, Holosen’den itibaren dünyanın birçok yerinde bağımsız olarak başladığına inanılıyor. Levant ve Anadolu’da, Asya’nın bazı bölgelerinde ve Amerika’da çiftçiliğin başlaması arasında binlerce yıllık farklar var.

Bu çömlek için de geçerli olabilir mi? Birden fazla yerde bağımsız olarak gelişmiş olabilir mi, yoksa Asya’da mı başlayıp yaygınlaştı? Iizuka, doğu ve kuzeydoğu Asya’daki son Pleistosen’de kesinlikle erken dönem çanak çömlek bulunduğunu, ancak daha fazla çalışma yapılması gerektiğini söylüyor.

İsrail ve Levant’ta arkeologlar PPNA ve PPNB dönemlerinden bahsediyorlar: Çanak çömlek öncesi Neolitik, çiftçiliğin ortaya çıktığı, ancak henüz çanak çömleğin olmadığı dönemler. Tanegashima’nın Neolitik öncesi bir çanak çömlek döneminin olup olmadığı sorulduğunda, Iizuka şu yanıtı veriyor: “Neolitik kavramının yeniden değerlendirilmesi gerekiyor. Güney Kyushu örneğinde, özellikle Tanegashima gibi adalarda, Yeni Başlayan Jomon döneminde var olan Neolitik’in çeşitli imzaları olduğunu savunuyoruz: çanak çömlek, öğütme taşları, taş baltalar, artan yerleşiklik ve daha fazlası.”

Neolitik Devrim’in bir özelliği olan mahsul yetiştirmediler. Domuzu, tavşanı veya başka herhangi bir hayvanı evcilleştirmemişlerdi. İnek ancak yaklaşık 1.900 yıl önce Yayoi döneminde geldi, ancak 10.000 yıl önce gelseydi, onu servis edecek tabakları olurdu.

Haaretz. 28 Nisan 2022.