İbni Sina’nın İrlandaca’ya Çevrilmiş Yazısı Bulundu

İbni Sina tarafından yazılan Tıbbın Kanunu kitabından İrlanda diline tercüme edilmiş bir el yazması, başka bir kitaba dikilmiş olarak bulundu.

Söz konusu el yazması metin, aynı zamanda Ortaçağ İrlanda’sındaki tıbbın, Avrupa’nın geri kalanına ayak uydurduğunu gösteriyor.

Hekim İbn Sina’nın ufuk açıcı kitabının 15. yüzyılda çevrilmiş parşömen el yazması, daha sonraki bir dönemde yazılmış olan kitabı bağlamak için kullanılmış.

Yazı, kesilmiş, katlanmış ve 1530’larda Londra’da basılmış olan yerel yönetimle ilgili cep tipi bir Latin el kitabının omurgasına dikilmişti. 16. yüzyıldan beri Cornwall’da yaşayan aynı aileye aitti.

(İbn-i Sina’nın Bin Yıl Önceki Süpernovadan Bahsettiği Keşfedildi)

Aile, geçtiğimiz yıl bu alışılmadık kitap bağlama yöntemi konusundaki meraklarını gidermeye karar verdiğinde, Profesör Pádraig Ó Macháin’e danıştılar. Profesör, bunu ilk gördüğü anda önemli bir şey olduğunu anladı.

Macháin, “Hayatı değerli kılan anlardan biriydi, gerçekten çok, çok heyecan vericiydi.”

Ortaçağ İrlanda tıbbı konusunda uzman olan Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü’nden Profesör Dhonnchadha, bu metni, İbni Sina’nın Tıbbın Kanunu kitabının, daha önce bilinmeyen bir İrlanda çevirisinin parçası olarak tanımladı.

İbni Sina, 980 ile 1037 yılları arasında yaşadı ve İslam’ın altın çağının en etkili alimlerinden biriydi. Asıl adı El-Kanun fi’t-Tıb olan kitabını Arapça dilinde yazmıştı.

Macháin, “Daha önceden İrlanda dilinde tıbbi metinler yoluyla İbni Sina’ya verilmiş referanslar olsa da, ilk defa Tıbbın Kanunu’nun İrlandaca’ya çevrildiğini biliyoruz. Bu parça, çok büyük bir el yazmasından alınmış olmalı. Eski elyazmalarından kesilen parşömenlerin daha sonraki kitaplar için bağlayıcı olarak kullanılması, Avrupa geleneğinde alışılmadık bir durum değil, ancak bu keşifle birlikte, İrlanda dilinde bu kadar açık bir örnek ortaya çıktı.” diyor.

İbni Sina’nın Tıbbın Kanunu kitabı, İslam dünyasında ve altı yüzyıldan uzun bir süre boyunca Avrupa’da standart tıbbi metin olarak görülen tıbbi bir ansiklopedi idi.

İrlanda dilindeki metinde, çenenin, burnun ve sırtın fizyolojisini ele alınıyor. El yazması parşömende burun ile ilgili olan kısım, en az zarar görmüş olanı. Metinde özellikle burnun kemiklerinin üç kullanımı ayrıntılarıyla açıklanıyor: “beyni sürekli olarak güçlendirilmek adına hava çekmek için”, “her harfin sesini ifade etmek için” ve “üçüncü kullanım: Beyinden atılan fazlalıklar, bir kısmı burnu besler ve geri kalanı da bir artık olarak atılır.”

Macháin, Ortaçağ İrlandasındaki tıp biliminin, kıtada uygulananlarla aynı olduğunu, İrlandalı alimlerin Avrupa tıp okullarına seyahat ettiğini ve öğrendiklerini İrlanda’ya geri getirdiğini belirtiyor. “Bu parçanın İrlanda diline çevrilmesinin nedeni, Ortaçağ İrlandasındaki öğrenim dilinin İrlandaca olması ve hayatın başka herhangi bir alanında Latince kullanılmasıydı.”

Kitabın sahipleri, bu el yazmasının kitaptan sökülerek dijitalleştirmesini kabul etti. El yazması buradan incelenebilir.

The Guardian. 7 Mart 2019.