İberler, 6.000 Yıl Önceki Göçlerden Daha Az Etkilendi

Antik DNA örneklerinin incelenmesinde görülen o ki, step göçleri İber nüfusu ve kültürünü şekillendirmede Avrupa’nın geri kalanına göre küçük bir rol oynadı.

Portekiz‘de Hipogeu de Monte Canelas’da kazılan ve arkeolog Rui Parreira ve antropolog Ana Maria Silva tarafından analiz edilen kişilerden birinin arkeolojik kalıntıları. F: Rui Parreira

Yapılan yeni bir araştırmaya göre, İber Yarımadasında 6,200 ila 3,400 yıl önce yaşamış olan insanlar step istilacılarından, komşu ülkelerinin sakinlerine çok genetik olarak daha az etkilendiler. Yani, step istilaları İberyalıların kültüründe ve nüfusunda yalnızca küçük bir rol oynadılar.

Son zamanlardaki antik DNA analizleri, Avrupalıların genetiği ve soyu hakkında birçok yeni bilgi edinmemizi sağladı. Bu analizler, Avrasya’nın bozkırlarından gelen istilacıların, Neolitik Çağ’dan Tunç Çağı’na geçerken, Orta Asya ve Kuzey Avrupa’daki insanlar üzerinde önemli bir genetik etkiye sahip olduğunu gösterdiler.

Step bölgelerinden gelen bu göçler, muhtemelen istilalar anlamına geldi, çünkü o tarihten itibaren bölgede şiddet olduğuna dair kanıtlar ortaya çıktı ve step insanları yavaş yavaş Hint-Avrupa dilini yerel halka empoze etmeye başladılar; bu da Avrupa’ya kültürel olarak yayıldıklarını gösteriyor.

(5000 Yıl Önce Avrupa’ya Yapılan Büyük Göçte Kadınlar Yoktu)

Ancak, step istilacılarının İber Yarımadası’na (günümüz İspanya’sı ve Portekiz’i kapsayan) etkisi çok daha az oldu. Arkeolojik kanıtlar, İber nüfuslarının, zaman zaman kültürel bir değişim geçirdiğini, maddi kültürlerinde ve cenaze ritüellerinde değişiklik yapıldığını ortaya çıkardılar. Örneğin, birçok insanın değerli nesnelerle daha kişiselleştirilmiş mezarlara gömüldüğü büyük megalitik yapılardan bir evrim vardı.

Bununla birlikte, bilim insanları step göçlerinin bu değişimde ne gibi bir rol oynadığını bilmiyorlardı. Trinity College Dublin eğitim yazarı Rui Martiniano, yaptığı açıklamada,

“Avrasya’daki step halkının, Orta ve Kuzey Avrupa’daki insanların genomuna büyük oranda katkıda bulunduğu göz önüne aldığımızda, aklımıza bir soru geliyor; peki step göçlerinin İberya’da oynadığı rol neydi? Biz bu çalışmamızda step göçlerinin İber halkının genetik yapısında ve kültüründe diğer Avrupalılara göre çok daha küçük bir rol oynadığını tespit ettik.” diyor.

(Ege’de Neolitik Dönem Göçlerle Başlamamış Olabilir)

Bu sonuçlara ulaşmak için, araştırmacılar Orta Neolitik (MÖ 4200-3500) ila Orta Tunç Çağı (MÖ 1740-1430) arasında yaşamış olan Portekiz’deki 14 antik bireyin genetik verilerini analiz etti.

Bu genom verilerini, diğer eski ve modern genomlarla karşılaştırdılar. Diğer Avrupa bölgelerinin aksine, Portekizli Neolitik ve Bronz Çağı örnekleri arasında sadece ufak bir genetik değişiklik tespit ettiler. Bu değişiklikler de muhtemelen küçük çaplı göçten kaynaklanmaktaydı.

Bu durum, büyük olasılıkla İber yarımadasında dil, kültür ve teknolojinin yayılımı konusunda etkilere sahipti. Yani, Steplerden gelen Hint-Avrupa dillerine hiç bağlantısı bulunmayan dillerin, neden İberya’da kaldığını açıklayabilir. Bugün İspanya’nın Bask bölgesinde konuşulan Euskera adında bir Hint-öncesi Avrupa dilini neden hala barındırdığını açıklayabilir.

(Hint-Avrupa Dil Ailesinin Kökleri Rusya ve Ukrayna Steplerinde Olabilir)

PLOS Genetics dergisinde yayımlanan analizler, DNA dizilim tekniklerinde geçen on yıl içerisinde kaydedilen büyük ilerlemeler sayesinde mümkün oldu; bu yeni yöntemler, antik DNA’yı kemiklerden daha kolay çıkarabilmeyi ve bozulmayı minimuma indirmeyi sağlıyor.

İber insanlarının step istilasına uğramış Avrupa’daki diğer bölgelere göre neden daha az etkilenmiş olduğu hala belli değil. Bazı bilim insanları, Avrupa’nın güney ucundaki benzersiz coğrafi konumlarının kendilerini koruyabileceği hipotezini ileri sürüyor, ancak bu teori, step halkının kuzey Avrupa adalarına ulaştığı gerçeğini göz önüne aldığımız zaman pek de geçerli sayılmıyor.

IB Times. 28 Temmuz 2017.

Makale: Martiniano, R., Cassidy, L. M., Ó’Maoldúin, R., McLaughlin, R., Silva, N. M., Manco, L., … & Burger, J. (2017). The population genomics of archaeological transition in west Iberia: Investigation of ancient substructure using imputation and haplotype-based methods. PLoS genetics, 13(7), e1006852.