Homo Sapiens, Diğer Türlerden Daha mı Üstündü?

Araştırmacılara göre, Neandertallerin bilişsel yeteneklerinin atalarımızdan farklı olduğuna dair çok az kanıt var.

Günümüzde birine Neandertal demek, cehalet, basit fikirlilik veya kaba bir anlayışı ima ederek aşağılamanın bir yolu olarak kullanılıyor. Uzun zamandır kendi neslimizin tükenmesini engelleyecek kadar zeki olduğumuz için insanların hayatta kalmış olması gerektiğini düşündük; bu arada Neandertallerin yok oluşu, en azından kısmen, onların entelektüel yetersizliklerinden kaynaklanmış olmalıydı. Bu bize besin zincirinin tepesinde olduğumuzu hissettirebilse de, bazı araştırmacılar bunun verilerle örtüşmediğini söylüyor. Aslında, hayatta kalmamızın hikayesi çok daha karmaşık.

Roger Seymour, Avustralya’daki Adelaide Üniversitesi’nde, tür zekasının bir göstergesi olarak beyne giden kan akışını araştıran bir kardiyovasküler fizyolog. Beyin büyüklüğü zekanın ana göstergesiyken, ekibi organa giden kan akışının evrimimiz için çok önemli olduğunu belirledi. Gelişen beynin artan güç talebi, onu desteklemek için artan kan akışını gerektiriyordu. 300 milyon yılı aşkın evrimde, aslında, beyinlerimiz yüzde 350 civarında büyürken, kan akışı yüzde 600 gibi büyük bir oranda arttı. Seymour kan akışına ve beyin boyutuna baktığında, alt türler arasında çok az fark buldu.

(İnsanların Nesli Tükenecek mi?)

Seymour, “Beyinler boyut olarak benzerdi ve iç karotid arterlerden beynin bilişsel kısmı olan serebruma kan akışı benzerdi… o kadar etkili bir şekilde, iki türün bilişsel yeteneğinin farklı olduğuna dair hiçbir kanıt yok.” diyor.

Antropolog Oren Kolodny, üstün zeka iddiamıza karşı çıkan sadece temel anatomi değil, diyor. İnsan başarıları Neandertallerinkine o kadar benziyordu ki, benzerlerimizden bir şekilde daha akıllı olmamız pek olası görünmüyor. Sembolik sanat, alet ve silah yapımı, ateş kullanımı ve cenaze törenleri gibi insan üstünlüğünü göstermek için kullanılan tüm özellikler Neandertallerde de sergilenmişti.

Kolodny, “Bir tür diğerinden daha parlak olsaydı, bunun ikisinin maddi kültürlerine yansımasını beklerdiniz, ancak durum böyle değil.” diyor.

Seyreltilmiş gen havuzları

Her iki tür de sözde “insan davranışlarına” sahip olmakla kalmayıp, bunları birlikte yapmış olabilirler. Kudüs İbrani Üniversitesi’nde evrimsel dinamikler alanında kıdemli öğretim görevlisi olan Kolodny, araştırmanın, Homo sapiens’in dünyaya yayılmadan önce genellikle Afrika’da yaşadığını ve Neandertallerin genellikle Avrasya’da yaşadığını, ancak iki grubun Levant’ta yaklaşık 70.000 yıl boyunca birlikte yaşadığını gösterdiğini söylüyor.

“Bu süre zarfında etkileşime girmiş olabilirler ve muhtemelen girmişlerdi, çünkü iki grup arasında genetik materyalin aktığını görüyoruz.”

Afrika’yı hiç terk etmeyen insanlar dışında, çoğu Homo sapiens genomlarında yüzde 1 ila 3 Neandertal DNA’sına sahip – bazen daha da fazla. Ve güçlü argümanlar, belki de şimdi genlerimizde bulunan çok küçük Neandertal miktarının her zaman çok küçük olmadığını gösteriyor. Kolodny, doğal seçilimin, özellikle insan DNA’sı ile karıştırıldığında zararlı mutasyonlar taşıyan birçok Neandertal dizisinden genomlarımızı temizlemek için uzun bir süre boyunca hareket etmiş olabileceğini söylüyor.

Bu son derece küçük mutasyonlar, örneğin bir buzul çağında hareket eksikliğinden kaynaklanan belirli “nüfus dar boğazları” sırasında melezleşen küçük Neandertal popülasyonlarından kaynaklanmış olabilir. Veya mutasyonlar sadece iki popülasyonun bir araya gelmesi ve evrimsel olarak daha az uyumlu bir melez oluşturmasıyla meydana gelmiş olabilir.

“Bugün barındırdığımız az miktarda Neandertal genomu, muhtemelen bir fayda sağladıkları için kaldı. Örneğin, bağışıklık sistemi ile ilgili genler Neandertallerden olma eğiliminde. ”diyor Kolodny.

Homo sapiens’in daha zeki olduğu sonucuna varmak, onların gen havuzlarının saf olduğunu ima ediyor, ancak Kolodny’ye göre, alt türler sadece kendi aralarında çiftleşmekle kalmamıştı, muhtemelen bunu sık sık yapıyorlardı.

Homo sapiens Afrika’yı terk edip sonunda Neandertallerle çiftleştiğinde, doğal seçilimin bu bağışıklık sistemi genlerini tercih etmesi mantıklı olurdu. Neandertaller muhtemelen bağışıklık sistemlerinin tamamen farklı bir dizi hastalığa maruz kaldığı dünyanın bazı bölgelerinde yaşıyorlardı. Bu genleri eklemek, başka yerlerde Homo sapiens’in hayatta kalması için faydalı olurdu.

Neandertal’in yok oluşu

Neandertallerden daha akıllı olduğumuz için hayatta kalmadıysak, o zaman neden hayatta kalan tür biz olduk? Antropologlar arasında en çok sorulan soru olan bu sorunun yanıtlanması kolay değil.

Ancak Kolodny, araştırmanın birkaç potansiyel fikre işaret ettiğini söylüyor. İlk olarak, Neandertallerin neslinin asla tükenmemiş olabileceğini, bunun yerine genetik olarak melezleşmenin bir sonucu olarak kendilerini insan genomuna yerleştirmiş olabileceklerini düşünmek önemli.

Eğer durum böyle olmasaydı, Neandertaller sadece bir sayı oyununun sonucu olarak ortadan kaybolmuş olabilir diyor. Türler bir araya geldiğinde, Neandertallerden daha fazla Homo sapiens olması, atalarımızın, örneğin sinsi bir kuraklık veya acımasız buzul çağı gibi bir iklim olayında hayatta kalmasını kolaylaştırırdı. Daha küçük Neandertal popülasyonu, 40.000 yıl önce son darbeye yenik düşmüş olabilir. Kolodny, araştırmalar genel olarak Neandertallerden daha fazla Homo sapiens olduğunu gösterse de, bunların birlikte yaşadıkları yerlerde bunun doğru olup olmadığını gösterecek verilere sahip olmadığımızı söylüyor.

Neandertallerin ölümüne neyin sebep olduğunu kesin olarak bilmesek de, nedenin zeka eksikliği olması pek olası değil. Bunlar, çok benzer şeyler yapan ve aynı zamanda kendi aralarında çiftleşen iki çok benzer popülasyondu.

Discover Magazine. 21 Aralık 2021.