Hititlere Ait 3.300 Yıllık Tablet, Dört Şehrin İstilasını Anlatıyor

Tabletin üzerinde çivi yazısıyla yazılmış kutsal bir dil, Hitit kralının tabletin bulunduğu yeri ziyaret ettiğini veya orada yaşadığını düşündürüyor.

Türkiye’nin Kırıkkale ilinde bulunan 3.300 yıllık bir kil tablet, gizemli Tunç Çağı devleti olan Hitit İmparatorluğu’nun felaketle sonuçlanan yabancı istilasını anlatıyor.

Tabletin çivi yazılı metninin çevirisine göre, istila Hitit iç savaşı sırasında, görünüşe göre savaşan gruplardan birine yardım etme çabasıyla gerçekleşti.

Avuç içi büyüklüğündeki tablet, Mayıs 2023’te Japon Anadolu Arkeoloji Enstitüsü’nden arkeolog Kimiyoshi Matsumura tarafından, Ankara’nın yaklaşık 60 kilometre güneydoğusundaki Büklükale’deki Hitit kalıntıları arasında bulundu.

(İlgili: Büklükale’de 3.000 Kişinin Katıldığı Bir Tören Alanı Bulundu)

Arkeologlar Büklükale’nin büyük bir Hitit kenti olduğunu düşünüyor. Yeni keşif, buranın aynı zamanda yaklaşık 112 km kuzeydoğusundaki Hitit başkenti Hattuşa’daki kraliyet ikametgahı ile aynı düzeyde bir kraliyet ikametgahı olduğunu gösteriyor.

University College London’da eski Orta Doğu dilleri alanında doçent olan Mark Weeden’in çevirisine göre, tabletteki çivi yazılı metnin ilk altı satırında Hitit dilinde “Başkent Hattuşa da dahil olmak üzere dört şehrin felakette olduğu” ifadesi yer alırken, geri kalan 64 satırda Hurri dilinde zafer isteyen bir dua yer alıyor.

Matsumura, Hititlerin dini törenlerde Hurri dilini kullandığını ve tabletin Hitit kralı tarafından gerçekleştirilen kutsal bir ritüelin kaydı olduğunun anlaşıldığını söylüyor.

“Hurri tabletinin bulunması, Büklükale’deki dini ritüelin Hitit kralı tarafından gerçekleştirildiği anlamına geliyor. En azından Hitit kralının Büklükale’ye gelip ritüeli gerçekleştirdiğini gösteriyor.”

Tunç Çağı imparatorluğu

Arkeologlar, Orta Anadolu’da ilk Hitit krallıklarının MÖ 2.100 civarında kurulduğunu ve Hititlerin MÖ 1.450’de büyük bir bölgesel güç haline geldiğini düşünüyor. Eski Mısır yazıtları, Hitit İmparatorluğu’nun MÖ 1274’te, tarihin en eski savaşlarından birinde Kadeş Savaşı’nda kendileriyle savaştığını kaydediyor.

Matsumura ve meslektaşları yaklaşık 15 yıldır Büklükale’deki kalıntıları kazıyorlar. Daha önce sadece kırık kil tabletler bulmuşlardı ama bu seferki neredeyse mükemmel durumda.

Hurrice aslen, daha sonra Hitit vasal devleti haline gelen bölgedeki Mitanni krallığının diliydi. Matsumura, dilin hâlâ yeterince anlaşılmadığını ve uzmanların yazıtın anlamını öğrenmek için aylarca uğraştıklarını söylüyor.

Hurrice yazının, hem Hitit hem de Hurri panteonlarının başı olan fırtına tanrısı Teşup’a hitaben yazılmış bir dua olduğu ortaya çıktı. “Tanrıyı ve onun ilahi atalarını övüyor ve tanrılarla insanlar arasındaki iletişim sorunlarından defalarca bahsediyor.”

Matsumura, duanın daha sonra düşman krallar gibi görünen birkaç kişiyi listelediğini ve ilahi tavsiye talebiyle sonuçlandığını söylüyor.

İç savaş

Hitit İmparatorluğu MÖ 12. yüzyılın başlarında tarihten silindi. Bu tarih, Akdeniz çevresindeki birçok eski uygarlığın sarsıldığı Geç Tunç Çağı’nın çöküşüne denk geliyor.

Tarihçi Eric Clein’in “MÖ 1177: Medeniyetin Çöktüğü Yıl” (Princeton University Press, 2014) kitabında tanımladığı gibi, çöküşün nedenleri bilinmiyor, ancak bunlar arasında iklim değişikliklerinin neden olduğu kıtlıklar da olabilir.

Ancak yeni keşfedilen tabletin işaret ettiği istilanın konuyla alakası yok gibi görünüyor. Matsumura, tabletin Hitit kralı II. Tudhaliya’nın MÖ 1.380 ila 1.370 yılları arasındaki saltanatına, yani Geç Tunç Çağı’nın çöküşünden yaklaşık 200 yıl öncesine ait olduğunu söylüyor.

“Tablet, diğer Hitit metinlerinden de bildiğimiz bir iç savaş dönemine ait gibi görünüyor. Bu süre zarfında Hititlerin merkezi aynı anda birçok farklı yönden istila edildi… ve birçok şehir geçici olarak yıkıldı.”

Live Science. 11 Mart 2024.