Hayvanların Alkol Tüketimi Sanılandan Daha Yaygın Olabilir

Hayvanların alkol tüketimi, fermente meyveler üzerinden sandığımızdan çok daha yaygın gerçekleşiyor.

Fermente meyveleri yedikten sonra yabani hayvanların “sarhoş” davrandığına dair sayısız anekdot olsa da, insan dışındaki canlılarda etanol tüketiminin nadir ve tesadüfi olduğu varsayılıyordu. Ancak 30 Ekim’de Trends in Ecology & Evolution dergisinde yayımlanan bir incelemede, ekologlar bu varsayıma karşı çıkıyorlar. Ekologlara göre, etanol neredeyse her ekosistemde doğal olarak bulunduğundan, meyve ve nektar tüketen çoğu hayvan etanole düzenli olarak maruz kalıyor.

Çalışmanın kıdemli yazarı, Exeter Üniversitesi’nden davranış ekoloğu Kimberley Hockings, “Etanolun sadece insanların kullandığı bir şey olduğu yönündeki insan-merkezli bakış açısından uzaklaşıyoruz. Doğal dünyada etanol, sandığımızdan çok daha bol miktarda var ve şekerli meyvelerle beslenen çoğu hayvan bir miktar etanole maruz kalıyor” diyor.

Etanol, yaklaşık 100 milyon yıl önce çiçekli bitkilerin, mayaların fermente edebileceği şekerli nektar ve meyveler üretmeye başlamasıyla birlikte yaygınlaşmaya başladı. Günümüzde ise neredeyse her ekosistemde doğal olarak bulunuyor. Üstelik düşük enlemlerde ve nemli tropikal ortamlarda, ılıman bölgelere göre daha yüksek konsantrasyonlarda, yıl boyunca üretilebiliyor.

(İlgili: Alkol Tüketimi Primat Evrimini Şekillendirmiş Olabilir)

Doğal olarak fermente olmuş meyveler çoğu zaman hacmen sadece yüzde 1–2’lik bir alkol oranına ulaşsa da, Panama’daki aşırı olgunlaşmış palmiye meyvelerinde bu oran yüzde 10,2’ye kadar çıkabiliyor.

Hayvanlar, mayaların etanol üretmesinden önce de bu maddeyi parçalayabilen genlere sahipti, ancak evrimin, bu yeteneği meyve ve nektar tüketen memeliler ve kuşlar için hassas bir şekilde ayarladığına dair kanıtlar var. Özellikle primatlar ve sivri sincapçıklar (Treeshrew), etanolü verimli bir şekilde metabolize edecek şekilde uyum sağladı.

Central Florida College’dan moleküler ekolog ve çalışmanın kıdemli yazarlarından Matthew Carrigan, “Ekolojik açıdan bakıldığında, ağaçlarda gezinirken veya geceleri yırtıcılara karşı tetikteyken sarhoş olmak ciddi bir dezavantaj—soyunuzu devam ettirememenize sebep olabilir. Bu, insan davranışının tam tersi; insanlar genellikle sarhoş edici etkiyi ister, ancak ekstra kalorilerden kaçınmaya çalışır. Öte yandan hayvanlar, sarhoşluk riski olmadan ek kaloriyi almaya odaklanır” diyor.

Hayvanların etanolü özellikle etanolün kendisi için tüketip tüketmedikleri belirsiz; hayvan fizyolojisi ve evrimi üzerindeki etkisini anlamak için daha fazla araştırma gerekli. Ancak araştırmacılara göre etanol tüketimi, vahşi hayvanlar için çeşitli faydalar da sağlıyor olabilir.

Etanol öncelikle bir kalori kaynağı ve fermantasyon sırasında ortaya çıkan kokulu bileşikler hayvanları besin kaynaklarına yönlendirebilir. Ancak araştırmacılar, hayvanların etanolün kendisini tespit edebilmesinin pek olası olmadığını söylüyor.

Etanol aynı zamanda tıbbi faydalar da sağlayabilir: Örneğin meyve sinekleri, yumurtalarını parazitlerden korumak için etanol içeren maddelere kasıtlı olarak bırakıyorlar. Ayrıca meyve sineği larvaları yaban arıları tarafından parazitlendiklerinde ise etanol tüketimini artırıyorlar.

Exeter Üniversitesi’nden davranış ekoloğu ve çalışmanın baş yazarı Anna Bowland, “Bilişsel açıdan, etanolün endorfin ve dopamin sistemini tetikleyebileceği, bunun da sosyallik açısından fayda sağlayabilecek rahatlama hissine yol açabileceği yönünde fikirler öne sürüldü. Bunu test etmek için etanolün vahşi doğada fizyolojik bir tepki üretip üretmediğini gerçekten bilmemiz gerekiyor” diyor.

Etanol tüketiminin vahşi hayvanlar için önemine ilişkin pek çok cevaplanmamış soru var. Araştırma ekibi, gelecekteki araştırmalarında primatlarda etanol tüketiminin davranışsal ve sosyal etkilerini, ayrıca alkol metabolizmasında rol oynayan enzimleri daha derinlemesine incelemeyi planlıyor.

Cell Press. 30 Ekim 2024.

Makale: Bowland, A. C., Melin, A. D., Hosken, D. J., Hockings, K. J., & Carrigan, M. A. (2024). The evolutionary ecology of ethanol. Trends in Ecology & Evolution.