Hatay’da Bulunan Mors Voluntaria Mozaiği

1930 yılında Antakya’da (Antioch) bulunan Mors Voluntaria Mozaiği, MS 3. yüzyıla tarihleniyor ve günümüzde ABD’de sergileniyor.

Mozaiğin adı “Mors Voluntaria”, “Gönüllü Ölüm” anlamına geliyor. Bariz kült temalarına sahip başka mozaikler de içerdiğinden dolayı “İsis’in Gizemleri Evi” olarak adlandırılan bir yapıda bulunan mozaik, 1939 yılından beri Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi’nde sergileniyor.

Geleneksel olarak İsis kültünün başlangıç ritüellerinin bir temsili olarak yorumlanan mozaik, daha sonraki Roma İmparatorluğu’nda yaygınlaşan gizemli kültlerden birinin gizli ayinlerine dair nadir bir bakış açısı sunuyor.

Mozaikteki sahnede, sağda tanrı Hermes ile solda bir kadın figürü arasında genç bir adam duruyor. En sağdaki kapı aralığına doğru ilerliyor gibi görünüyor ama durmuş ve onu ilerlemeye teşvik eder gibi görünen kadına bakıyor.

Tanrıların habercisi Hermes, kanatlı sandaletleri ve kayıp sol elinde tuttuğu yılan başlı asası (caduceus) ile gösteriliyor. Çıplak ayaklarından ve sol omzunun üzerine örttüğü kumaştan anlaşıldığı üzere, genç adam büyük olasılıkla gerçekleştirilen ritüelin yeni üyesiydi.

Kadın figürünün kimliği belirsiz. Beyaz cübbesi ve koyu renk örtüsü genel olarak hem tanrıçaların hem de rahibelerin tasvirleriyle tutarlı. Eğer figür tanrıça İsis’i temsil ediyorsa, o zaman sahne, üyelerin tanrıçanın lütfuyla yeniden doğmak için (yarı açık kapıyla temsil edilen) Hades’e doğru ritüelistik olarak yolculuk yaptığı gönüllü ölümü (mors voluntaria) gösteriyor olabilir.

Ancak kadın figürünün İsis olarak tanımlanması kesin değil, onun yerine ölüm ve yeniden doğuş ritüelleriyle de ilişkilendirilen tanrıça Demeter olabileceği de düşünülüyor.