Guatemala’da Mozaik Tasarımlı Maya Oyun Tahtası Keşfedildi

Monopoly’den yüzyıllar önce, Mezo-Amerika’da oyuncuların rakipleriyle yarışırken mahsul ve servet üzerine bahis oynadıkları Patolli vardı.

Monopoly oyunundan yüzyıllar önce, oyuncuların rakipleriyle haç şeklindeki bir tahta etrafında yarışırken mahsul ve servet üzerine bahis oynadıkları, strateji ve şansa dayalı, yüksek bahisli bir Mezoamerika oyunu olan Patolli vardı.

Bu oyun o kadar popülerdi ki, bazı insanlar onu mimariye kalıcı olarak dâhil etmeye karar verdi. Günümüzde Guatemala sınırları içinde bulunan antik Maya şehri Naachtun’da yapılan son kazılarda, araştırmacılar zeminin harcına yüzlerce küçük kırmızı seramik parçadan oluşan, mozaik şeklinde özenle kakılmış bir Patolli oyun tahtası buldular.

(İlgili: 1.400 Yıllık Yazıtta Güçlü Maya Kraliçesinin Adı Ortaya Çıktı)

Patolli tahtaları, Maya bölgesi genelinde duvarlar ve banklar üzerinde birçok kez bulundu, ancak bunların çoğu mevcut yüzeylere kazınmış veya boyanmıştı. Bu keşif ise sonradan eklenen bir detay değil, inşaat planına en başından entegre edilmiş kasıtlı bir tercih olması nedeniyle öne çıkıyor.

Araştırmacılar, oyun tahtasının MS 5. yüzyıl civarındaki Erken Klasik döneme ait olduğunu belirlediler.

Patolli’nin kültürel önemi ve son keşfi

Toltekler, Aztekler ve Mayalar dahil olmak üzere antik Mezoamerika halkları, Patolli gibi masa oyunlarını MÖ 200’ler kadar erken bir tarihte oynuyorlardı. Yerel kültürdeki önemi o kadar büyüktü ki, tarihi belgelerde ve kodekslerde bile adı geçiyor.

Arkeologlar, büyük merkezlerdeki saraylarda ve tapınaklarda Patolli tahtaları ortaya çıkardılar. Çalışmalar, bu oyunların eğlence sunmak, topluluk bağlarını güçlendirmek ve manevi uygulamaları desteklemek gibi çoklu amaçlara hizmet ettiğini gösteriyor.

Yıllar geçtikçe, arkeologlar doğrudan bankların ve duvarların sıvalarına kazınmış onlarca oyun tahtası buldular. Bunlar mevcut yüzeylere kazındığı ve yapıların içine dâhil edilmediği için, araştırmacılar genellikle ne zaman yapıldıklarını veya orijinal kullanımlarının ne olduğunu tam olarak belirlemekte zorlanıyorlar.

Latin American Antiquity dergisinde yayımlanan bu yeni çalışmada ise, kazılan büyük yerleşim alanlarından birini inceleyen ekip, zemine gömülü bir mozaik tasarımı ortaya çıkardı. Çevresindeki mimari üslup, bu yapının muhtemelen elit bir ailenin evinin bir parçası olduğunu veya küçük bir yerel idari merkez olarak hizmet vermiş olabileceğini düşündürüyor.

Benzersiz yapı ve tarihsel bağlam

Patolli oyun tahtasının yapımı muhtemelen çoğunluğu kırmızı veya turuncu renkte olmak üzere yaklaşık 478 parça gerektirmişti. Tahta, tanıdık bir Maya motifini takip ediyordu ancak yapım tarzı benzersizdi ve şimdiye kadar ortaya çıkarılan diğer örneklere benzemiyordu. Kalıntılardan yola çıkan araştırmacılar, dikdörtgen tahtanın orijinal boyutlarını 80 × 110 cm olarak tahmin ettiler ki bu, kenar uzunlukları 40 ila 70 cm arasında değişen çoğu tahtadan nispeten daha büyüktü.

Kazınmış veya boyanmış tahtalarda, bunların yapının orijinal kullanıcıları mı yoksa daha sonraki sakinleri mi tarafından yapıldığını bilmek zor. Zemine gömülü tahta ise bu ikilemi ortadan kaldırdı. Kazı katmanından elde edilen seramiklere dayanarak araştırmacılar, kökeninin MS 400–550’den daha erken olmadığını belirlediler.

Araştırmacılar, Patolli tahtasının bulunduğu yapıyı ve çevresini daha yakından inceleyerek, Mayaların oyunlara ne kadar değer verdiğine ve onu günlük yaşamlarının ve törensel etkinliklerinin bir parçası haline getirdiğine dair daha net bir fikir edinebileceklerini belirtiyorlar.

Sanjukta Mondal, Phys.org. 22 Kasım 2025.

Makale: Hiquet, J., & Méreuze, R. (2025). Dealing with uniqueness: A classic period Maya mosaic ceramic Patolli board from Naachtun, Guatemala. Latin American Antiquity, 1–14.