Gökçeada’daki Kaya Resimleri Arasında Şaman Belirlendi

Gökçeada’da bir şaman figürü de dahil olmak üzere, MÖ 6. Binyıllarda yapıldığı düşünülen Latmos kaya sanatına benzer kaya resimleri bulundu.

Gökçeada’daki Eşelek Köyü yakınlarında yer alan kaya resimleri ilk olarak on yılı aşkın bir süre önce E. ve I. Andreou tarafından keşfedilmişti. O dönemde, büyük bir kayanın duvarlarında bazı insan biçimli figürler, geometrik tasarımlar ve diğer pek çok belirsiz motif rapor edildi. 2022 yazında ise buradaki kaya sanatını ayrıntılı bir şekilde belgelemek ve incelemek için araştırmacılar bölgeyi yeniden ziyaret etti ve daha önce kaydedilmemiş yeni motifler ortaya çıkarıldı. Bulgular, Rock Art Research dergisinde yayımlandı.

(İlgili: Bilecik’te Bulunan Şamanik Osmanlı Türbesi Hakkında Her Şey)

Söz konusu kaya resimleri, aşı boyası ile yapılmış ve ‘insan’ tasvirleri, geometrik tasarımlar ve soyutlamalar içeriyor. Kaya yüzeyinde oluşan ince bir demir oksit tabakası nedeniyle fark edilmesi oldukça zor olan kaya resimleri, bir tür fırça kullanılarak yapılmış. Ancak fırça yerine parmakla boyandığını gösteren kalın çizgilere sahip bir panel de var. Bu da kaya duvarlardaki resimlerin farklı zamanlarda oluşturulmuş olabileceğini akla getiriyor. Bazı tasvirler Batı Anadolu’nun MÖ 6. ve 5. Binyıllara ait olduğu düşünülen Latmos kaya sanatına benziyor ancak diğerlerinin hiçbir benzeri bilinmiyor.

Araştırmacılar, bu kaya sanatının herhangi bir tarihlendirmesi olmadığını ve Ege adaları için oldukça eşsiz bir buluntu olduğunu söylüyor. Kaya bloğunun çevresinde birkaç yontma taş dışında herhangi bir arkeolojik malzeme de bulunamadı.

Gökçeada’da belirlenen dolgun kalçalı ve göğüslü figüre benzer bir ‘kadın’ figürü, Batı Anadolu’daki Latmos Dağları’nda da bir benzerine sahip. Ayrıca Panel 2’deki dama tahtası motifi Latmos kaya resminde de görülüyor.

Şaman figürü olabilir

Gökçeada’da keşfedilen ‘geyik başlığı ve kostümü’ giyen ‘insan’ tasviri de oldukça dikkat çekici. Avrupa’daki Üst Paleolitik resimlerinde boynuzlu figürler veya geyik başlıklı insan tasvirleri biliniyor.

Gökçeada’daki tarih öncesi Uğurlu sit alanında yapılan kazılardan elde edilen zooarkeolojik veriler, MÖ 6. binyıl civarında geyik sayısında bir artış olduğunu göstermişti. Bu dönemde geyik boynuzu içeren ritüel çukurların yanı sıra çanak çömlek üzerinde geyik motifleri de var. Bu nedenle araştırmacılar bu figürün, muhtemelen geyik boynuzlarından yapılmış bir başlık ve bir kostüm giyen şaman olarak yorumlanabileceğini öneriyor.

Üç ayrı panel, farklı tasvirler

Araştırmacılar, Gökçeada’da keşfedilen kaya sanatı örneğini üç panele ayırıyor. İlk panel, 16×12 cm boyutunda küçük bir resim koleksiyonundan oluşuyor. Bu panelde öne çıkan unsurlar iki ‘insan’ tasviri. Yandan tasvir edildiği anlaşılan dolgun kalçalı ve göğüslü bir kadın figürü görülüyor. Diğer “insan” tasviri, muhtemelen geyik boynuzlarından yapılmış bir başlık ve şaman kostümü giyen bir şaman olabilir. Etraflarında bazı soyut ve nokta benzeri figürler de var.

İkinci panel, 60×60 cm’lik bir alanı kaplıyor. Resimlerin çoğu oldukça aşınmış olsa da, ince çizgilerle yapılmış 14×14 cm boyutlarında kare bir dama tahtası motifi var. Dama tahtası motifinin yaklaşık 25 cm yukarısında, ‘kolları’ uzanmış iki insan biçiminde figür olduğu tahmin ediliyor. Daha büyük olanı, dikdörtgen gövdeli ve yuvarlak başlı, ayakları tasvir edilmemiş. Diğer “insan” figürünün, bir “bacağı” ve bir “kolu” diğerinden daha kısa olarak tasvir edilmiş ve bir obje tutuyor gibi görünüyor.

Üçüncü panel ise alanın uzak bir bölümünde yer alıyor ve belli belirsiz bir insan formuna benzeyen tek bir figürden oluşuyor. Görünüşe göre bu figür, yandan tasvir edilmiş, abartılı bir “kalça” ve “göğüse” sahip.

Diğer Ege adalarında aşı boyası ile yapılmış başka kaya sanatına dair yayınlanmış bir kanıt olmadığı için, Gökçeada’daki kaya sanatı bölge için oldukça önem taşıyor. Araştırmacılar, ileride yapılacak daha fazla çalışmanın ek bilgiler ortaya çıkarabileceğini söylüyor.

Makale: Erdoğu, B. et al. 2023. A new look at the rock art on the island of Gökçeada, northeast Aegean. Rock Art Research 40 (1).