Gizemli Antik Mısır Limanının Yeri Bulunmuş Olabilir

Antik Mısır’ın liman kentleri Punt ve Adulis uzun zamandır araştırmacıların kafasını kurcalıyor, acaba aynı yer olabilirler mi?

1905 yılında Mısır’da keşfedilen mumyalanmış babun kalıntıları, evlerinden bu kadar uzağa nasıl geldikleri konusunda bir asırdan fazla süren spekülasyonlara yol açtı. Şimdi, biyoloji ve tarihi bir araya getirerek bu antik göçmenlerin kökenine ilişkin soruları yanıtlayan bir çalışmada, nihayet nereden geldiklerine ve son dinlenme yerlerine nasıl ulaştıklarına dair bir fikrimiz var.

Bulgular ayrıca gizemli bir liman kentinin konumu da dahil olmak üzere tarihi ticaret yollarına ve bu primatların antik Mısır’daki kültürel önemine de ışık tutuyor.

MÖ 800-540 yılları arasında Mısır’ın Geç Dönemine tarihlenen mumyalanmış maymunlar, Gabbanat el-Qurud ya da “Maymunlar Vadisi” olarak adlandırılan bir bölgede köpek dişleri eksik olarak bulundu. Ancak hamadryas babunları Mısır’a özgü değil ve Afrika Boynuzu ile Arap Yarımadası’nın güneybatı bölgesinden geliyorlar.

(İlgili: 3.300 Yıllık Babun Kafatası, Gizemli Krallığa İşaret Ediyor)

Bu tür, hamadryas babunu ile temsil edilen öğrenme ve bilgelik tanrısı Thoth’a hürmeten onları mumyalayıp adak olarak sunan eski Mısırlılar için kutsaldı. Peki ama ilk etapta onlara nasıl ulaştılar?

2020’de araştırmacılar sabunların doğum yerlerinin izini Afrika Boynuzu’na kadar sürdüler. Şimdi, Konstanz Üniversitesi’nden Gisela Kopp ve ortak yazarlar, mumyalanmış insan olmayan primatlardan elde edilen antik DNA’nın ilk başarılı analizi ile bu konumu daha da kesinleştirdiler.

Kopp’un yeni genetik analiz yöntemi, hayvan mumyalarının mitokondriyal genomlarını incelemeyi ve bunları günümüzdeki babunlarla karşılaştırmayı içeriyordu. Bir müze örneğinden DNA elde eden Kopp, maymunların menşe yerini, muhtemelen efsanevi Adulis limanının bulunduğu Eritre çevresinde iyi tanımlanmış bir alana kadar daraltmayı başardı.

Antik metinlere göre Adulis, lüks mallar ve hayvanlar için bir ticaret yeriydi; bu da, mumyaların korunmasından çok sonra geliştiği gerçeği olmasaydı, babunların anavatanlarından Mısır’a nasıl gönderildiğini açıklayacaktı.

Bununla birlikte, Mısır’ın MÖ 1. binyıla kadar mal ithal ettiği Punt adlı başka bir liman, babunların çıkış yeri olarak sıklıkla anılıyor. Ne yazık ki buranın kesin konumu bir gizem.

Kopp yaptığı açıklamada, “Mısırbilimciler Punt konusunda uzun süredir kafa yoruyor, çünkü bazı akademisyenler burayı erken küresel deniz ticareti ağlarında bir konum ve dolayısıyla ekonomik küreselleşmenin başlangıç noktası olarak görüyor” diyor.

“İncelediğimiz örnek kronolojik olarak Punt’a yapılan bilinen son seferlere uyuyor. Ancak coğrafi olarak, yüzyıllar sonra primatlar için de bir ticaret yeri olarak bilinen Adulis’e de uyuyor.”

Bu nedenle Kopp ve ortak yazarlar, Punt ve Adulis’in aslında aynı yer olduğunu, sadece farklı zaman aralarında farklı isimler kullanıldığını öne sürüyor.

Kopp, “Ancak biyolojik bulgularımızı tarihsel araştırma bağlamına oturttuktan sonra hikaye gerçekten bir araya geldi” diye ekliyor.

IFL Science. 27 Kasım 2023.

Makale: Grathwol, F., Roos, C., Zinner, D., Hume, B., Porcier, S. M., Berthet, D., … & Kopp, G. H. (2023). Adulis and the transshipment of baboons during classical antiquity. Elife, 12, e87513.