Genç Büyük Maymunlar, Yaşlılarına Sataşmaktan Hoşlanıyor

Genç şempanzeler, orangutanlar, bonobolar ve goriller geniş bir yelpazede şakacı ve bazen de agresif davranışlar sergiliyor.

Büyük maymunların gözlemlenmesi, şanslarını zorlamaya kararlı görünen daha küçük ve daha zayıf çocukların bitmek bilmeyen sataşmalarına katlananların yalnızca insanlar olmadığını ortaya çıkardı.

Şempanzelerin, orangutanların, bonoboların ve gorillerin kayıtları, hayvanların bu davranışlarda ustalaşmış olduklarını, yaramazca ve aptalca olanlardan inanılmaz derecede sinir bozucu olanlara kadar geniş bir yelpazede ve ara sıra biraz agresif hareketlerde bulunduklarını buldu.

San Diego ve Leipzig hayvanat bahçelerinde çekilen 75 saatlik görüntülerde, bilim insanları büyük maymunların arkadaşlarını kızdırdığı 142 net olayı belgeledi, bunların çoğu üç ila beş yaş arası genç bireyler tarafından başlatıldı.

(İlgili: Şempanzeler, Tıpkı İnsanlar Gibi Savaş Taktikleri Kullanıyor)

Maymunlar dürttüler, ittirdiler ve kaçtılar, nesneleri sundular ve sonra geri çektiler, birbirlerine çarptılar, yüzlerini birbirlerinin yüzüne yapıştırdılar, kıl tutamlarını çektiler (bu hareket özellikle kılları yeterince uzun olan orangutanlarda yaygındı), çeşitli uzuvlarını çektiler, gıdıkladılar ve birbirlerinin önünde nesneler salladılar.

Ve bu sadece başlangıçtı. Araştırmacılar, görüntülerde 18 farklı kızdırma çeşidi saydı. Kızdırmanın beşte birinden fazlası bir sürpriz unsuru içeriyordu, bir maymun hedefine arkadan ya da başka bir yöne bakarken yaklaşıyordu.

“Niçin yaptıklarını gerçekten söyleyemeyiz ama yaptıklarını gözlemleyebiliriz” diyor Almanya’daki Max Planck Hayvan Davranışı Enstitüsü’nden Dr. Isabelle Laumer. “Bu şakacı davranış; kışkırtıcı, kasıtlı ve tipik olarak tek taraflıydı. Çoğunlukla kızdıran tarafından yapılıyordu ve etkileşim boyunca genellikle bu şekilde devam ediyordu.”

Tüm iyi sataşmalarda olduğu gibi, beklenmedik bir dürtmeye ya da birdenbire beliren bir maymun yüzüne karşı tepki verilmemesi, aynı sataşmanın tekrarlanmasına neden oluyordu. Vakaların yüzde 84’ünde maymunlar seçtikleri hareketi tekrarlıyor veya durumu daha ayrıntılı sinir bozucu eylemlerle pekiştiriyordu.

9 bonobo, 4 orangutan, 4 goril ve 17 şempanzenin incelendiği çalışma, türler arasında büyük farklar bulmak için çok küçüktü; ancak yetişkinler ve gençlerin farklı stratejileri vardı. Hem yetişkinler hem de gençler için en yaygın kızdırma şekli dürtmeydi, ancak gençler diğerlerine vurma ve çeşitli uzuvlarını sallama eğilimindeyken, yetişkinler daha nazikti ve gıdıklama ve çalma eğilimindeydi.

“İlginç olan, insan bebeklerinin kızdırma davranışıyla benzerlikler bulduk” diyor Laumer. “İnsan bebekleri annelerini kızdırdığında, tepki almak için annelerinin yüzüne bakma eğilimindedir. Bunu bu büyük maymunlarda da görüyoruz.”

İnsan bebekleri, kelimeler üretebilmelerinden önce sekiz aylıkken şakacı kızdırmalara başlar. Bilim insanları, bu davranışın sosyal sınırları test etmeye ve ilişkileri güçlendirmeye yardımcı olabileceğine inanıyor.

Çalışmaya göre çoğu genç maymun, yetişkinleri hedef alsa da, genellikle kendi ebeveynlerini ayrı tutuyordu. Ancak istisnalar vardı: Goril Denny, muhtemelen etrafta fazla goril olmadığı için ebeveynlerini defalarca kızdırdı; ve orangutan Aisha, babası kendi işiyle meşgulken yüzüne bir ip sallama konusunda ustalaştı.

Hayvanların birbirlerini neden kızdırdığını anlamak için daha fazla gözlem yapılması gerekecek. Ancak bu davranış en yakın primat kuzenlerimizde açıkça görüldüğü için, kızdırma ve onu destekleyen bilişsel beceriler, insanların modern maymunlarla paylaştığı son ortak ataya, 13 milyon yıl öncesine kadar uzanabilir.

Portsmouth Üniversitesi’nde iletişimin evrimi üzerine çalışan Dr. Marina Davila-Ross, “Alay etmek mizahla bağlantılı olarak tartışılıyor ancak aynı zamanda sosyal ortakların anlaşılmasına da katkıda bulunabilir. Örneğin, genç bir maymun başka birini kızdırırsa ve ikincisi yanıt vermezse, bu ilk bireye ikinci bireyle ne kadar ileri gidilebileceği hakkında önemli bilgiler verir, sosyal bir grup içinde büyümek ve hiyerarşiler kurmak hakkında hayati bilgiler sağlar.” diyor.

The Guardian. 14 Şubat 2024.

Makale: Laumer, I. B., Winkler, S. L., Rossano, F., & Cartmill, E. A. (2024). Spontaneous playful teasing in four great ape species. Proceedings of the Royal Society B, 291(2016), 20232345.