Geçmişten Günümüze Tuvalet Kağıdı

Tuvalet kağıtları şaşırtıcı derecede uzun bir süredir hayatımızda ve daha önce de tedariğine dair yaşanan endişeler paniğe yol açmıştı.

Salgın paniğiyle satın alma çılgınlığı yaşadığımız koronavirüs döneminde, insanların 24’lü ekstra yumuşak üç katlı tuvalet kağıtlarından önce nasıl temizlendiğini merak etmiş olabilirsiniz.

Günümüzde, özellikle Orta Doğu ve Asya’da yüz milyonlarca insan, tuvalet kağıdıyla uğraşmak yerine tuvalet ziyaretlerini temiz bir durulama suyuyla sonlandırıyor. Ancak arkeologlar ve antropologlar, çok öncesinde insanların kendilerini nasıl temizlediğini belgelediler.

(Tarih Boyunca Tuvalet Kullanımı)

Eğer Antik Roma’da bir umumi tuvalete girmiş olsaydınız, temizlenmek için bir tersorium kullanmak zorunda kalırdınız. Bu eski aletler, sirke veya tuzlu suya batırılmış sünger takılı bir çubuktan oluşuyordu.

Bu çubuklardan Roma edebiyatında da sık sık bahsediliyor. Örneğin, filozof Seneca’nın, Roma yetkilisi Lucilius’a yazdığı bir mektupta, bir Alman gladyatörünün intiharını anlatan korkunç cümleler vardı. Gladyatör, vahşi hayvanlar tarafından öldürülmek için arenaya girmektense, “iğrenç kullanımlara adanmış” sünger uçlu bir sopayı boğazına sokmuştu.

Toplumsal olarak kullanılan mütevazı tersoriumların, dönemin umumi tuvaletlerinin tasarımını etkilediği düşünülüyor. Efes’teki tuvaletlerde ayakların uzandığı yerdeki küçük olukların, sürekli akan su kaynakları olduğu düşünülüyor. Bu oluklar, tersoriumları batırmak için kullanılıyor olmalıydı.

Ancak, arkeologlar henüz korunmuş bir örnek keşfetmediler. Pennsylvania Üniversitesi Penn Müzesi’nde doktora sonrası araştırmacı arkeolog Jennifer Bates, “Soru şu, kendinizi temizlemek için mi yoksa tuvaleti temizlemek için mi kullanıyorlardı?” diyor.

Arkeologlar henüz süngerli sopalar üzerindeki tartışmayı çözemedi. Ancak, Antik Yunan ve Roma tuvalet kağıdı eşdeğeri olan pessoi örneklerini ortaya çıkardılar.

Küçük oval veya dairesel çakıl taşları veya kırık seramik parçalarından oluşan pessoiler, antik Roma ve Yunan tuvaletlerinin kalıntılarında ortaya çıkarıldı. Hatta bir adamın çömeldiğini ve bir taştan yararlandığını gösteren 2.700 yıllık bir içki bardağı üzerinde bu sahne ölümsüzleştirilmişti.

Bu, 1992 yılında Çin’in kuzeybatısındaki antik İpek Yolu üzerinde eski bir durak yerinde kazılan bir başka yaratıcı silme çözümü ile destekleniyor. Burada arkeologlar, tuvalet alanında silinmek üzere kullanılmak üzere tasarlanmış, kumaş ile sarılmış bambu veya tahta çubuklardan oluşan yedi “hijyen çubuğu” keşfettiler. 2.000 yaşındaki çubuklardaki kumaş, insan dışkısı gibi görünen şeylerle kaplıydı ve dışkıların mikroskobik analizi, insan bağırsaklarında bulunan çeşitli parazitleri içerdiğini doğruladı.

(Antalya’daki Antik Tuvalette Açık Sahneli Mozaikler Bulundu)

Bu çubukların tuvalet alanı olduğu düşünülen yerde bulunması ve üzerlerindeki parazitlerin sadece bir insandan gelme ihtimali olması, kesinlikle tuvalet bağlamında kullanıldıklarını gösteriyor. Bu bulgu, antik Çin ve Japonya’da sopa ve spatula kullanıldığını gösteren tarihi metinlerle de destekleniyor.

Çin, tuvalet kağıdı konusunda öndeydi. Tuvalet kağıdına en erken atıf, MS 6. yüzyıldan kalma bir bilim insanı olan Yen Chih-Thui tarafından yazılan materyallerde bulundu. Belli ki onun kişisel amaçlar için atılan el yazmalarına erişimi vardı, ancak bilgelerin isimlerini silmeye cesaret edemediğini söylemişti.

Ancak uygulama bundan daha önce yürürlükte gibi görünüyor. Araştırmacılar, MS 2. yüzyıl imparatoru Wu Di’nin mezarında bulunan kenevir kağıdının, yazmak için çok pürüzlü ve elverişsiz olduğunu, bunun yerine tuvalette kullanıldığını öne sürüyorlar.

1393’e gelindiğinde, Çin kökenli imparatorluk ailesi için pirinç bazlı tuvalet kağıdı seri olarak üretildi. Buna karşılık, Batı dünyasının ilk seri üretilen tuvalet kağıdını alması 1857’ye kadar sürdü. O yıl mucit Joseph Gayetty, Amerikalıların popolarını gazete, mısır koçanı ve diğer doğaçlama tuvalet eşyalarının tahribatından kurtarmak için “Gayetty’nin Su Tuvaleti için İlaçlı Kağıdını” tanıttı.

Tuvalet kağıtlarının tükenmesi üzerine de tarihi bir örnek var. 1973 yılında Japon kadınları büyük miktarlarda tuvalet kağıdı almaya başladı ve stok yapmak için mağazaların uzun sıralar oluşturdu. Bu panik, orta sınıf Japon halkı arasında savaş sonrası barış, istikrar ve ekonomik hareketlilik beklentilerinin, enflasyon, çevresel bozulma ve petrol krizi tarafından yok edileceğine dair artan korkuya bir yanıttı.

Japonya’daki tuvalet kağıdı stokçuluğu, ABD’de de bazı korkulara neden oldu ve Wisconsinli bir kongre üyesinden potansiyel bir yokluk hakkında bir açıklama yapması istendi. Komedyen Johnny Carson 1973’te “The Tonight Show”da durum hakkında şaka yaptığında, yanlışlıkla kısa süreli bir tuvalet kağıdı paniğine yol açtı.

National Geographic. 31 Mart 2020.