Geçmişten 7 Örnekle LGBTQ Tarihçesini Keşfetmek

Geçtiğimiz yıl, lezbiyen, gey, biseksüel, transseksüel ve queer (LGBTQ) temalı projelerin, Temmuz 1967’de Cinsel Suçlar Yasası’nın geçmesinden bu yana herhangi bir yıldan daha fazla gerçekleştiği görülüyor. Bu geçici projelerin, kalıcı bir miras bırakmasını sağlamak için British Museum dahil olmak üzere birçok kuruluşta çalışmalar devam ediyor.

Bu yazıdaki eserler, British Museum’un 2017’deki projesi “Tutku, aşk, kimlik: LGBTQ tarihçesini keşfetmek”te sergilendi. Yazıda, bununla birlikte, müze koleksiyonunda, İngiliz romancı E M Forster’ın “kayıt dışı büyük tarih” olarak nitelendirdiği şeyleri anlatan bazı önemli nesneler vurgulandı.

1- Sappho’yu betimleyen vazo

Antik Yunan su kabı. (hydria). Yaklaşık MÖ 450.

Gerçek kadın cinselliğinin kanıtını, genellikle erkek bakış açılarını yansıttığı için, antik Yunan ve Roma objelerinde bulmak zordur. Antik Yunan’da kadınlar genel olarak kamusal yaşamdan ve siyasetten dışlanmışlardı, ancak yerli ve dini ritüellere katılıyorlardı. Midilli adasında yaşamış olan şair Sappho (MÖ 630–570), kadınlara ve kadın arzusuna ses vermişti. Sappho, muhtemelen bu su kabının üzerinde oturan figürde betimlenmişti. 19. yüzyılda, Sappho’nun şiirleri, Lesbos (Midilli) sakinleri için kadınları seven kadın için kullanılan bir terim yarattı. Sappho’nun yaşamı hakkında kesin olarak az şey biliniyor ancak şiirleri daha sonraki dönemlerde yaşayan birçok kadın için ilham kaynağı oldu.

2- Bir Maya hükümdarı

Büyük Plaza, Copan, Honduras’ta bulunan stelin dökümü. 1881-1894 yılları arasında Lorenzo Giuntini tarafından yapılan döküm, MS 730’dan kalma orijinalinden kopyalanmıştır.

Bir erkek Maya hükümdarının bu görüntüsü, bir zamanlar elit Maya kadınları tarafından giyilen bir ağ şeklinde yeşim etek giydiği için kadın olarak kabul ediliyordu. Aslında, cinsiyeti hem erkek hem de kadın olabilen genç bir mısır tanrısı gibi giyinmiş. Cinsiyet, kültürler arası okunduğunda, karışıklık veya yanlış anlamalar olabilir. İlk Avrupalı kaşiflerin, araştırmacıların ve koleksiyonerlerin, başlangıçta kendi başlarına farklı olan değerleri anlamayı başaramadıkları veya belki de isteksiz oldukları pek çok örneği vardır.

3- Warren Kupası

Warren Kupası. MS 10. Antik Roma.

İki erkek sevgili sahnesi ile dekore edilmiş olan bu Roma şarap kupası, 20. yüzyılın büyük bir bölümünde halka açık sergilenemedi. Homoseksüellik, İngiltere ve Wales’te 1967 Haziran tarihine kadar illegaldi. Ancak açık cinsel görüntüler Roma dünyasında sıra dışı değildi. Erkekler arasındaki ilişkiler, kölelerden imparatorlara kadar Yunan ve Roma kültürünün bir parçasıydı. Bunlardan en ünlüsü ise imparator Hadrian ve sevgilisi Antinous’un ilişkisiydi. Bugün bu tür eski görüntüler, bize toplumların cinsellik konusundaki görüşlerinin çok farklı olabileceğini hatırlatıyor. Warren Kupası, 1999 yılında British Museum tarafından satın alınmış ve diğer kurumlara ödünç verildiği kısa süreler hariç, o zamandan beri sergileniyor.

4- Kızılderili kayıtları

Kuzey Amerika yerli kayıtları.

“Kızılderili kayıtları”, bazı Kuzey Amerika ovalarında yaşamış kabileler tarafından tarihi kayıtlar olarak tutuldu. Bu, 1785-6- 1901-02 kışları için olayları gösteren bir Sioux kayıtlarının hayatta kalan birçok versiyonundan biri. 1891 yılı, bir winkte intiharını temsil eden bir görüntüyü içeriyor. Winkte, tam anlamıyla bir kadın olmak isteyen bir Dakota kelimesi anlamına geliyor. Bazı Yerli Amerika kabileleri arasında, bu tür bireylerin özel manevi güçlere sahip oldukları düşünülüyordu çünkü toplumsal cinsiyet farklılıkları arasında köprü görevi görüyorlardı. Dakota Sioux arasında, herhangi bir zaman içinde yaşamış, aynı kabileden bu sınıf insanlara dair on kadar kayıtlı birey vardı. Anglo-Amerikalıların gelişi, bu bireyler tarafından karşı cinsin kıyafetlerinin giyilmesinin bastırılmasına yol açtı. Bugün bu gelenek, LGBTQ Yerli Amerikalıların genç kuşakları arasında yeniden canlandı.

5- Mali’den N’domo maskı

N’domo maskı. Mali. 20. yüzyıl başları.

Pek çok Afrika kültüründe cinsiyet ve cinsiyete dayalı roller ritüeller yoluyla sabitlenmiştir. N’domo maskları, Mali’nin Bamana halkı tarafından kullanılıyordu. Erkekler tarafından giyiliyordu ancak masklar erkek, kadın veya çift cinsiyetli olabiliyordu. Masklardaki boynuzların sayısı önemliydi: erkek maskeler 3 veya 6 boynuzlu, kadın masklar 4 veya 8 boynuzlu ve çift cinsiyetli masklar ise 2, 5 veya 7 boynuzluydu.

Cinsiyet ve cinsel çeşitlilik, Afrika’daki sömürgeci yöneticiler tarafından sık sık bastırıldı ve bu bazen unutuldu, hiç var olmadığı izlenimini yarattı. Kısmen bu sömürge tarihinin ve Hıristiyanlığın getirilmesinin bir sonucu olarak, birçok Afrika ülkesinde “eşcinsellik” yasadışı hale getirildi. Irkçılık karşıtı ve sivil haklar hareketleri, dünya genelindeki LGBTQ’lulara genellikle paraleldir.

2012 yılında Başpiskopos Tutu şunları söyledi: “Hiç şüphem yok ki gelecekte, birçok sevgi ve insani bağlılığı suç haline getiren yasalar, ayrımcılık yasalarının bize şu anda nasıl davrandığına bakacak – açıkça yanlış olduğu görülecek.”

6- Llangollen Kadınları

Çikolata bardak ve tabakları. 1779-81 ve 1790.

Lady Eleanor Butler ve Sarah Ponsonby 1778’de İrlanda’dan kaçtılar. Kuzey Galler’de ev kurdular, dönemin kurallarına meydan okudular ve 50 yıl boyunca tercih ettikleri hayatı yaşadılar. Eleanor’un günlüğü bize yaşam tarzlarına dair bir fikir veriyor. 22 Eylül 1785 Perşembe günü şöyle yazıyor:

“Yedide kalktım. Karanlık sabah, bütün dağlar sis kaplı. Yoğun yağmur. Kütüphanede bir yangın var. Zevk içinde rahatım. Sekiz buçukta kahvaltı ettim. Saat 9’dan 1’e kadar yazdım. Sevgilim Pembroke Kalesi’ni çiziyor. Saat 1’den 3’e kadar ona kitap okudum. Akşam yemeğinden sonra bahçelerin etrafına aceleyle gittim. Hiç durmaksızın bütün gün yağmur yağdı. 4’ten 10’a kadar Sally’me okudum. O çizim yapıyordu. Saat 10’dan 11’e kadar sevgilimle ateş başında oturarak konuştuk. Sessiz ve mutlu bir gün.”

Bu çikolata bardak çifti Eleanor ve Sarah’a aitti. Bu kadınlar ünlü gibi bir statü kazandı ve müzenin de koleksiyonunda onları tasvir eden birkaç baskı var.

7- Ganymedes heykeli

Ganymedes heykeli. Antik Roma. MS 100-200.

Yunan mitolojisinde tanrı Zeus, güzel genç Ganymedes’e büyük bir arzu besliyordu. Daha sonra tanrıların sakisi olan Ganymedes’i kaçırmak için bir kartal formunu aldı. Günümüzde Ganymedes’i betimleyen birçok eser bulunmakta. Fotoğraftaki eser ise Antik Roma döneminden kalma. Antik Yunan, belirli sınırlar içinde erkekler arasında cinsel ilişkilerin kabul edilmesi de dahil olmak üzere Antik Roma üzerinde büyük bir etki yarattı. Ancak Hıristiyanlığın benimsenmesi, bu gibi tutumlarda önemli bir değişiklik yaptı. Ortaçağ döneminde Ganymedes terimi, istismar anlamına gelmeye başladı. Rönesans, cinsel hikayeleri tasvir etmek için meşru bir yol sunan konular da dahil olmak üzere klasik mitolojiye yeniden ilgi duyulmasına yol açtı. Bunun gibi heykeller, 1700’ler ve 1800’lerde zengin Avrupalı koleksiyoncular arasında popülerdi.

Stuart Frost. Head of Interpretation & Volunteers. 26 Haziran 2018. British Museum Blog.