Fosilin Genital Açıklığı, Dinozorların Nasıl Çiftleştiğini Gösteriyor

Çin’de çok narin bir şekilde korunmuş olan dinozor fosilinde, ilk kez boşaltım ve çiftleşme için kullanılan açıklık görülebildi.

Aslında kanıt oldukça göz önündeydi. Yaklaşık 120 milyon yıl önce yaşamış ve Triceratop’la akraba olan bir tür erken dönem ceratopsian grubu dinozorlarından olan Psittacosaurus, Almanya Frankfurt’taki Senckenberg Doğa Tarihi Müzesi’nde on yıldan fazla süredir halka açık olarak sergilenmekteydi. İlkel tüyleri ve renkleleri hakkında birkaç bilimsel makale yazılmıştı. 

Ancak şimdi, Avusturalya’daki New England Üniversitesi’nden Phil Bell liderliğindeki bir ekip, fosildeki kloak’ı (boşaltım ve çiftleşme için kullanılan açıklık) resmen tanımladı. Bell, makale hakemli bir dergide yayınlanıncaya dek bulguyu tartışmayı reddetti.

(İlk Uçan Dinozorlar, Başarısız Bir Evrimsel Deneydi)

Kuşlar ve sürüngenler kloak organına sahiptirler. Kloak, dışkılama, boşaltım, çiftleşme ve yumurta bırakma için kullanılan tek bir deliktir. Bu yüzden şu ana kadar dinozorların da bu organa sahip olabilecekleri varsayıldı. Psittacosaurus’un kloak organı, bu beklentiyi doğruluyor.

Fosilde, kloakın sadece dış kısmı korunmuş. Açıklık yaklaşık 2 santimetre uzunluğunda; bazı kloaklarda görülen çıkıntı yapma durumu yerine çevresindeki dokuyla aynı hizada ve koyu pigmentli dokuyla çevrili (fotoğrafta gözüken). 

Fosildeki kloakın iç anatomisi korunmadığı için; fosil, dinozorların nasıl çiftleştiklerine dair soruları kesin olarak çözümleyemiyor. Ancak bu kloak, penise sahip olan timsahlarda olduğu gibi uzunlamasına açıklığa sahip. Aksine bu durum, dinozorların yaşayan torunları olan kuşlarda görülmüyor.

Araştırmada yer almayan, Avustralya’daki Flinders Üniversitesi’nden John Long, “Böylesine hassas bir bölgenin bu kadar eski bir fosilde mükemmel şekilde korunmuş olması bir keşif zaferi.” diyor. “Korunmuş başka farklı parçalara sahiptik ama bunlar kloak değildi.”

Maalesef bu çok fazla şeyi açığa çıkarmıyor. Bu hayvanın cinsiyetini söylemek mümkün değil; ancak kloakının timsahlarla benzerliği, bu tür dinozorun penisi olduğunu gösteriyor.

Araştırmacıların makalesinde; “Psittacosaurus’un timsah benzeri açıklığı, kertenkelelerin ve daha sonra ayrılan kuşların aksine, Psittacosaurus’un muhtemelen kaslı, eşleşmemiş ve karına doğru konumlanmış bir çiftleşme organı olduğunu gösteriyor.” yazıyor.

Birçok kuş ‘kloak öpücüğü’ adı verilen kloak-kloak birleşmesi ile ürerler. Bu nedenle birçok biyolog dinozorların da bu yolla ürediğini varsayıyor. Bununla birlikte, ördekler ve devekuşları gibi bazı kuşların, çiftleşme sırasında kloaklarından çıkan uzun, esnek penisleri vardır. Ördeklerde eversiyon adı verilen ereksiyon süreci saniyenin sadece üçte birini alır.

Modern kuşların atalarının penisleri olduğu düşünülüyor, bu yüzden evrimleştikleri dinozorların da onlara sahip olması akla yatkın. “Çok uzun penisler olmadan dinozorların çiftleşmesi çok zor olurdu.” diyor Long.

New Scientist. 22 Ekim 2020.

Makale: Bell, P. R., Pittman, M., Kaye, T. G., & Hendrickx, C. (2020). A crocodylian-style cloaca in a non-avialan dinosaur. bioRxiv.