Etrüsk Dilinde Dini Yazılı Dikilitaş Bulundu

İtalya, Kuzey Etrürya’da üstünde Etrüsk dilinde, dini bir kutsal yazı bulunan bir dikilitaş bulundu. Yaklaşık MÖ 500 yılına tarihlenen dikilitaş bir Etrüsk tapınağı olan Poggio Colla’da bulundu. Yazıt daha sonra, aynı yere yapılan yeni bir tapınağın temel yapımında kullanılmış. Bu da toplumda dini değişiklikler olmuş olabileceğini gösteriyor.

Mugello Vadisi Arkeoloji Projesi’nin başkanlarından Prof Gregory Warden “Taş parçası anıtsal bir tapınağın temellerine yerleştirilmiş halde bulundu. Dikilitaş 2,500 yıl boyunca burada gömülü kalmış. Bir noktada görkemli ve  anıtsal bir otorite sembolü olarak sergilenmiş olmalı” diyor.

Dikilitaş yaklaşık 227 kg ağırlığında, 1.2 me boyunda ve yaklaşık 60 cm genişliğinde.

2,500 yıllık Etrüsk steli, Poggio Colla’daki bir tapınağın temelinde kullanılmış.  Görsel: Mugello Valley Project.

Warden “Mugello vadisindeki Poggio Colla kazısı, Floransa’nın kuzeydoğusunda kalıyor. Bu taş parçası, buradaki tapınağın erken dönemindeki dini yaşantıyla ilişkili olmalı” diyor.

“O zamanki mimari ahşap iskeletli oval yapılarla niteleniyordu. Bu dönem, taştan bir podyumu ve Toskana Dor tipi sütunların taş altlıkları olan büyük bir tapınaktan önceki zamana denk geliyor. Bu Toskana Dor tipi sütunlardan Poggio Colla’da 5 adet bulundu” diyor Warden.

Warden’a göre Etrüsk dikilitaşında en az 70 adet okunabilir harf ve noktalama işareti var. “Bu büyük ihtimalle kutsal bir yazı, ve bize batı geleneklerinin temellerine katkısı olmuş kayıp bir kültürün inanç sistemi hakkında bilgi vereceği için olağanüstü bir keşif” diyor.

Etrüsk kültürü uzmönı Dr Jean Turfa “Kalıcı materyeller üstünde, birkaç kelimeden daha uzun yazıtlar Etrüskler için çok nadirdir. Etrüskler keten kumaştan kitaplar ya da mumdan tabletler gibi dayanıksız, korunmayan mecralar kullanmıştır” diyor.

“Bu taş, en azından yaklaşık MÖ 525’ten 480’e kadar, Geç Arkaik Dönem kadar erken bir tarihte, anıtsal yazıtları olan daimi bir dini kültün kanıtı. Daha sonra yapılan bir tapınapın temelinde tekrar kullanılması, kasabada ve kasabanın sosyal yapısında derinden değişiklikler olduğuna işaret ediyor” diyor Turfa.

Etrüsk dikiltaşındaki yazının yakın çekimi. Görsel: Mugello Valley Project.

Etrüsk uygarlığı bir zamanlar Roma’yı yönetti ve dinden devlet yönetimine, sanattan mimariye birço konuda Romalıları etkiledi.

Antik dünyanın en dindar halkarından sayılan Etrüsklerde din hayatın her alanına nüfuz etmişti. Liderler de dini otoritieye sahipti.

Prof Warden “Etrüsk gramerinin nasıl işlediğini biliyoruz: hangisi fiil, hangisi nesne, bazı kelimeler de biliniyor. Fakat bu dikilitaşın burada tapılan tanrı ya da tanrıçaların ismini ortaya çıkaracağını umuyoruz” diyor.

Dikilitaşın konservasyonu ve üstündeki araştırmalar Floransa’daki Toskana Arkeoloji Müdürlüğü’ndeki kondervasyon laboratuvarlrında gelecek birkaç ay boyunca devam edecek.

Büyük ihtimalle yerel bir kaynaktan gelen kumtaşı, oldukça aşınmış ve küçük kırıklar oluşmuş. Taşın bir tarafı ise büyük ihtimalle antik dönemde yanması nedeniyle kırmızılaşmış. Taşı temizleme çalışmaları, araştırmacılar yazıları okuyabilecek.

Breaking Science, 30 Mart 2016