Eski Avcılar Göçmek Yerine Donmuş Kuzey Avrupa’da Kalmış

Eski avcılar, dondurucu kış şartlarından kaçmak için göç etmek yerine Kuzey Avrupa’nın en soğuk bölgesinde kalmayı sürdürmüşler. 

Kutup tilkisi kemiklerinden elde edilen kanıtlar, yaklaşık 27.500 yıl önce yaşayan toplulukların Son Buzul Çağı’nın kış aylarında, Kuzey Avrupa’nın yaşanması zor ovalarında, küçük av hayvanları öldürdüklerini gösteriyor. 

Araştırmacılar Güney Polonya’daki Kraków Spadzista adlı kazı alanında (Orta Avrupa’da yer alan, Üst Paleolitik Dönem’e ait en geniş alanlardan biri), insanların orada sadece kısa bir süreliğine kaldığı ya da çadırlarda yaşadığı fikrini destekleyecek şekildeki meskenlere dair bir kanıt bulamadı. Şimdiye dek, insanların kış geldiğinde şiddetli soğuktan kaçınmak için başka bir yere çekilip çekilmediği konusu aydınlatılmamıştı. 

Exeter Üniversitesi’nden çalışmayı yöneten Dr. Alexander Pryor şöyle söylüyor: “Çalışmamız gösteriyor ki Son Buzul Çağı’nın soğuk ve sert kış iklimleri, bölgedeki insanların faaliyetleri önünde bir engel oluşturmamıştı. Avcılar, avlarını nerede ve ne zaman öldüreceklerine dair oldukça özel seçimler yapmışlardı.” 

(Antik Genom Analizi Kuzey Avrupalı Nüfusun Tarihini Açığa Çıkarıyor)

Yaklaşık 27.500 yıl önce Kraków Spadzista’da yaşayanlar, bu alanda çok sayıda yünlü mamut ve kutup tilkisini öldürüp kesmişti. Araştırma ekibi ilk kez, tilkilerin ölmeden önce doğal ortamda nasıl hareket ettiğinin ve ayrıca yılın hangi zamanında öldüğünün detaylarını ortaya çıkarabildi. Ekip, bu amaç doğrultusunda, tilkilerin diş minesi ve köklerinin büyüme yapısı ve iç kimyasını inceledi. 

Avlanmış 29 tilkiden dördünün dişlerinin analizi, tilkilerin her birinin farklı yerlerde doğup büyüdüklerini ve avcılar onları sıcak tutan kürkleri ile etleri ve yağları için kapanlar, tuzaklar ve diğer yöntemlerle öldürmeden önce bölgede onlarca ila yüzlerce kilometre boyunca göç ettiklerini gösteriyor. Anlaşılan o ki tilkiler, öldürüldükten sonra yüzülmek ve kesilmek üzere alana geri getirilmişlerdi.

En az 10 ayrı tilkinin dental sementinin analizi, tilkilerin çoğunun -büyük olasılıkla- kış sonu ile bahar başlangıcında öldürüldüğünü ispatladı: Tilkilerin yaş aralığı yetişkinlik öncesinden çok yaşlıya kadar çeşitlilik gösteriyordu. 

Journal of Archeological Science: Reports adlı dergide yayımlanan araştırmada; Polonya Bilimler Akademisi’nden Sylwia Pospuła, Piotr Wojtal, Nina Kowalik ve Jarosław Wilczyński ile Exeter Üniversitesi’nden Tereza Nesnídalová yer alıyor. 

Hemen hemen 2.400 adet kutup tilkisi kemiği, taşsı aletlerin üretimi ve nispeten küçük av hayvanlarının işlenmesi amacıyla kullanılan alana yayılmış olan, 100 ayrı tüylü mamutun kemiklerinin oluşturduğu dağ gibi bir yoğunluğun 30 metre güneyinde bulundu.

Çalışma, kutup tilkilerinin alanda koloni kurduğunu çünkü tıpkı günümüzde de yaptıkları gibi, yiyecek bulabilmek için mevsimden mevsime uzak mesafeler katettiklerini gösteriyor. 

Dr. Pryor şöyle söylüyor: “Paleolitik Çağ insanları için kutup tilkisi, hemen hemen aralık ayı başında maksimum uzunluğuna ulaşan kürk mantosuyla, hem yiyecek hem de deri sağlıyordu; bu kış kürkü genellikle bahar başında dökülmeye başlıyor. Ayrıca kutup tilkisi, sonbahar sonundan başlayarak kış mevsimi boyunca en fazla miktara ulaşan ve ilkbahar başına kadar da ciddi ölçüde tükenmeyen, azımsanamayacak miktarda vücut yağı depoluyor. Avcılar, tilkileri büyük ihtimalle kış sonu döneminde yani kürkün dökülmeye ve önemli yağ tedariğinin erimeye başladığı zamandan önce hedef alıyordu. Alanda bulunan tilki sayısının çokluğu, meydana gelenlerin basit ve önemsiz bir avlanma olmadığını, kasti ve organize bir tedarik stratejisi olduğunu gösteriyor.” 

Dişlerin analizi, avcıların yalnızca doğal ortamın her tarafına yayılmış kutup tilkilerini avladıkları büyük ölçekli bir kış avıyla meşgul olduklarını ortaya koyuyor. Alan, tuzakları ve deri işlenmesini ayarlama amaçlı ziyaretler için bir üs olarak kullanılıyordu. 

Krakow Spadzista, Geç Gravettian Dönem’de kuzey ovalarının çoğunun çoktan terk edildiği bir zamanda, Orta Avrupa’nın en kuzeyindeki alanlardan biriydi. Yıllık ortalama sıcaklık −1.0 °C ile +4.3 °C arasında değişiyordu. 

University of Exeter. 6 Eylül 2020.

Makale: Pryor, A. J., Pospuła, S., Nesnídalová, T., Kowalik, N., Wojtal, P., & Wilczyński, J. (2020). Mobility and season of death of the Arctic foxes killed by Gravettian hunters at Kraków Spadzista, Poland. Journal of Archaeological Science: Reports, 33, 102520.