Erken Taş Devri Aletlerindeki Gelişimler ‘Müzikal’ Beyin Ağlarıyla İlişkili

Araştırmacılar, çakmaktaşı veya dere taşından kaba araçlar üreten eski insanların, modern müzisyenlerle aynı beyin devrelerini aktive ettiğini ortaya koydu.

Taş alet yapım sürecinde beyin aktiviteleri gelişmiş bir teknoloji ile izlendi. F: Shelby S. Putt, CC BY-ND

Yeni yapılan araştırmalar Erken Taş Devri aletlerin üretimindeki gelişmelerin, dil gelişimiyle daha az ilişkili olduğunu ve modern piyano çalmaya yarayan beyin ağlarıyla daha fazla ilgisi olduğunu gösteriyor. Bulgular, insan zekasının gelişimini anlamak için önemli bir adım olarak yorumlanıyor.

Araştırmacılar tarafından yapılan bir araştırma, çift taraflı aletler ya da el baltaları üreten insanların, bu üretim sürecinde piyano çalan müzisyenler ya da Rock&Roll dansı yapan modern insanlarla aynı beyin devrelerini aktive ettiğini ortaya koydu.

Taş alet yapan ve piyano çalan bir insanın kullandığı ortak beyin bölgeleri. F: Shelby S. Putt, CC BY-ND

Alet üretiminin karmaşıklaşması evrim için önemli bir dönüm noktası

Yaklaşık 1.75 milyon yıl önce gerçekleşen basit keskin kenarlı aletlerden daha karmaşık ve tekrar eden sonuçlar veren aletlere geçiş, insanlık evriminde önemli bir adım olarak kabul görmekte. Yapılan araştırmada bu geçiş ardından üretilen aletler, günümüz insanlarına yaptırılarak bu aletlerin yapım sürecinde gerçekleşen beyin trafiği kayıt altına alındı. Acheullian (Aşölyen) olarak bilinen bu çift taraflı aletlerin üretim sürecinde bir insanın görsel bellek, işitme, hareket bilinci ve planlama gibi duyuları harekete geçirdiği anlaşıldı.

Daha basit olan Oldowan tipi alet (solda) ve daha gelişmiş Aşölyen el baltası (sağda). F: CC BY-ND

Araştırmanın başındaki isimlerden biri olan Doğu Anglia Üniversitesi’nden Profesör John Spencer, “Bulgularımız sonucunda dil ve taş alet üretiminin birlikte geliştiğine dair önceki iddialar, sonuçlarımızla örtüşmedi. Bellek, görsel ve işitsel entegrasyonun taş alet yapımında daha temel konular olduğu fikrinde ortaklaştık.” diyor.

Spencer, “İnsanın milyon yıl önce taş alet yapımında kullandığı beyin ağlarının bugün bir müzik aleti çalınmasına yardımcı oluyor olması gerçekten büyüleyici.” diyor.

Araştırmacılar, 1.75 milyon yıl önce yaşayan insanların o dönemde henüz gelişmiş bir dil kullanmadığını, bu nedenle beyindeki dil devrelerinin gelişiminin Acheullian tekniğinin gelişimiyle doğru orantılı olduğunu düşünüyor. Human Behavior dergisinde yayımlanan çalışmada, gönüllülerin taş alet yapımı sırasında beyin hareketlerini incelemek için kızıl ötesi spektroskopi adlı gelişmiş bir beyin tarama cihazı kullanıldı.

Gönüllüler farklı koşullarda sınanarak karşılaştırmalı veriler elde edildi. F:Shelby S. Putt, CC BY-ND

Gönüllüler farklı koşularda sınandı

Toplam 31 gönüllünün 15’i sözlü talimatlar eşliğinde ve videolar izleyerek taş alet yapımını öğrenirken, geriye kalan 16 gönüllü ise yine aynı videoyu ancak bu sefer sözlü talimat ya da herhangi bir ses olmadan öğrenmeye ve uygulamaya çalıştı.

Katılımcılara gösterilen eğitim videosu. Bir grup eğitmenin sesli talimatlarını da duyuyordu fakat diğer grup videoyu ses olmadan dinledi.

Araştırmanın bu noktasında amaçlanan ise lokal beyin aktivitesini ölçmek ve bir taş alet yapımında beynin ağlarını ortaya koyarak tarih öncesi insanın bilincine dair yeni bilgiler sunabilmekti. Araştırmacılar bu taş alet yapımının insan evriminin en önemli eşiklerinden biri olduğunu ve yeni bir insan türünün evrimleşmesine yol açan önemli etmenlerden biri olduğu düşünüyor.

Taş alet yapımın kültür yaratan insanın bugüne evrilecek bilinç seviyesinin başlangıcı olduğu öngörülüyor. Bilinen buluntularla basit taş aletlerin yapımı uzun bir süre boyunca 2.5 milyon (Oldowan) olarak bilinmekteydi. Son senelerde ortaya çıkan buluntularla kültür davranışının en erken kayıtları olan taş alet yapımın 3.3 milyon (Dikika – Lomekwi) öncesine kadar gittiği anlaşıldı.

3.3 Milyon Yaşındaki Dünyanın En Eski Taş Aletleri Kenya’da

Karmaşık Bilişsel Özellikler Taş Devri El Baltasını Şekillendirdi

The Conversation. 8 Mayıs 2017.

Makale: Putt, S. S., Wijeakumar, S., Franciscus, R. G., & Spencer, J. P. (2017). The Functional Brain Networks that Underlie Early Stone Age Tool Manufacture. Nature Human Behaviour.