Erken Romalılar Neden Yamuk Zar Kullanıyordu?

Araştırmacılar, Roma İmparatorluğu döneminde yaşayan insanların neden oyunlarında yamuk zar kullandıklarının gizemini çözmüş olabilir.

Arkeoloji ve Antropolojik Bilimler dergisinde yayınlanan makalelerinde Jelmer Eerkens ve Alex de Voogt, Roma İmparatorluğu günlerinde kullanılan zarlar hakkındaki çalışmalarını anlatıyor.

Roma İmparatorluğu döneminde, insanlar zar atmayı içeren taberna (tavlaya benzer) adlı bir oyun oynadılar. Zarlar kemikten, metalden veya kilden yapılmıştı ve modern zarlarda olduğu gibi sayıları temsil etmek için her yüzünde semboller vardı. Ancak şekil olarak belirgin bir şekilde farklıydılar. Roma zarları genellikle uzundu veya onları asimetrik yapan diğer tuhaf şekillere sahipti.

(İlgili: Antik Dönemlerde Zarlar Adil Değildi)

Bu yeni çalışda, araştırmacılar döneme ait 28 zarı incelediler ve 24 tanesinin asimetrik olduğunu buldular. Uzmanlar, bu düzensizlikte bir model buldular – bir ve altıyı temsil eden simgeler genellikle daha büyük karşıt yüzeylerde mevcuttu. Önceki araştırmalar, bir zardaki asimetrinin, belirli bir tarafın yüzü yukarı bakma olasılığını etkileyebileceğini göstermişti. Araştırmacılar, ölçümlerine dayanarak, büyüklük farkının, belirli bir sayıyı ortalama olarak altıda bir ile 2.4’te bir arasında gelme ihtimalini değiştireceğini hesapladılar.

Araştırmacılar, Romalıların zarlarını bir hile aracı olarak asimetrik yapıp yapmadıklarını öğrenmek için bir deney yaptılar; 23 öğrenciden asimetrik Roma zarlarının reprodüksiyonlarına işaret koymalarını istediler. Araştırmacılar, öğrencilerin deneyin amacını bilemeyecekleri ve kopya çekmeye teşvikleri olmadığı için, işaretleri çoğunlukla rastgele yerleştireceklerini düşündüler.

Ancak durum böyle olmadı, öğrenciler yine de bir ve altıyı daha büyük kenarlara yerleştirdiler. Nedeni sorulduğunda, çoğu kişi bunun daha kolay olduğunu söyledi çünkü büyük bir kenardan başlamak, en çok işaret yerleştirmeleri gereken büyük bir kenarda bitirmek anlamına geliyordu. Bu durum, Romalıların hile yapmaya çalışmadıklarını, sadece kendileri için hayatı kolaylaştırmaya çalıştıklarını gösteriyor.

Sonuçlar ayrıca, zar atma gibi birçok rastgele olayın kader tarafından yönetildiğine inandıkları için hangi yüze hangi sayının verildiği konusunda fazla endişe duymadıklarını da ileri sürüyor. Ancak araştırmacılar, aynı zamanda, daha zeki insanların, zaman içinde, belirli zar atışlarının bir veya altı gelme olasılığının daha yüksek olduğunu ve dolayısıyla birini veya diğerini seçebildiklerini anladıklarını da belirtiyorlar.

Phys. 5 Ağustos 2022.

Makale: Eerkens, J.W., de Voogt, A. (2022). Why are Roman-period dice asymmetrical? An experimental and quantitative approach. Archaeol Anthropol Sci 14, 134.