En Uzun Süre Hayatta Kalan İnsan Türü Hangisi?

Eğer yakın akrabalarımıza bakacak olursak, bizim de ‘son kullanma tarihimizi’ aşmamıza pek zaman kalmadı.

Homo soyuna ait herhangi bir üye için, Dünya üzerinde yarım milyon yıl yaşamak oldukça iyi bir süre sayılabilir. İnsan atalarımızın çoğu, bu dönüm noktasına ulaştıkları civarda yok oldu ve kendi türümüz de bu yok oluş yaşına doğru oldukça ilerlemiş durumda.

Ancak, soyu tükenmiş eski bir insan türü, yok oluştan uzun bir süre kaçmayı başardı. Homo erectus (bu isim ona, Homo cinsinde ilk kez dik yürüyebilen tür olduğu için verildi) inanılmaz bir süre, yaklaşık 2 milyon yıl boyunca hayatta kalmayı başardı ve sonunda modern insanların ortaya çıktığı bir dönemde gezegene veda etmeden önce dünyanın büyük bir bölümüne yayıldı.

Bu olağanüstü uzun ömür, Homo erectus’u şimdiye kadarki en başarılı insan türü yapıyor. Bu süreyi perspektife oturtmak gerekirse, Neandertaller sadece yaklaşık 400.000 yıl yaşadı ve 40.000 yıl önce yok oldular. Neandertaller ve modern insanların ortak atası olan Homo heidelbergensis ise yaklaşık 500.000 yıl boyunca varlığını sürdürdü.

Avrupa’daki Homo antecessor türü ise yaklaşık 1,2 milyon yıl önce ortaya çıktı ve 800.000 yıl önce yok oldu. Daha uzun süre dayanmış bir insan türü aramak için soyumuzun en eski üyesi olan Homo habilis’e kadar gitmek gerekiyor. Homo habilis, Afrika’da yaklaşık 2,4 milyon yıl önce ortaya çıktı ve 1,4 milyon yıl önce yok oldu.

Bu da oldukça uzun bir süre, ancak Homo erectus’un yanında sönük kalıyor. İlk olarak 1,9 milyon yıl önce Doğu Afrika’da ortaya çıkan Homo erectus, kısa süre içinde Batı Asya’ya taşındı ve yaklaşık 1,85 milyon yıl önce Gürcistan’da görülmeye başlandı.

Bu eski tür, Çin ve Endonezya’ya kadar yayılarak, burada 100.000 yıl öncesine kadar hayatta kaldı. Bu süre boyunca el baltaları yapmayı öğrendi ve muhtemelen ateşi kullanmayı da başardı. Hatta bazı kanıtlar, bu eski hominidin tekneler inşa etmiş olabileceğini bile öne sürüyor.

Sonunda, uzun ömürlü Homo erectus’un Java’da yok olduğu düşünülüyor; türün bilinen en genç kalıntıları burada bulundu. Yakın zamana kadar, Homo erectus’un yok oluşundan modern insanların sorumlu olduğu düşünülüyordu. Ancak daha sonra Homo erectus’un, Homo sapiens Java’ya ulaşmadan yaklaşık 25.000 yıl önce ortadan kaybolduğu anlaşıldı.

Uzmanlar, bu türün iklim değişikliği nedeniyle yok olduğunu düşünüyor. Eski Java’nın açık ormanlık alanları, yağmur ormanlarıyla yer değiştirince, Homo erectus bu yeni habitatlara uyum sağlayamadı ve alet setini bu köklü ekosistem değişikliklerinin getirdiği zorluklara uygun hale getiremedi.

Günümüzde iklim değişikliğinin yeniden ciddi bir tehdit haline gelmesiyle birlikte, bizim de alışkanlıklarımızı değiştirip diğer Homo türleriyle birlikte müze raflarında yer almaktan kurtulup kurtulamayacağımıza dair sorular artıyor. Yaklaşık 300.000 yıl önce Afrika’da evrimleşen Homo sapiens, Neandertallerin ve diğer yakın insan türlerinin ulaştığı “son yaşa” pek de uzak değil.

Bu sınırı aşıp Homo erectus kadar uzun süre hayatta kalıp kalamayacağımız, büyük ölçüde kendimizi içinde bulduğumuz küresel kriz karşısında ne kadar iyi bir yanıt verebildiğimize bağlı olacak.

IFL Science. 24 Ocak 2025.