En Büyük İkinci Krallığı Kuran Moğollar Kimdi?

Cengiz Han’ın emrinde Moğol ordusu teknolojik olarak gelişmiş bir güç haline geldi ve tarihteki en büyük ikinci krallık oldu.

Savaşçı özellikleriyle biliniyorlardı ancak üretken barışıyla ünlüydüler. Mütevazi bozkır sakinleri tarafından yönetiliyorlardı, ancak çağın en ileri teknolojisinin ustalığı nedeniyle oldukça başarılılardı. Moğol İmparatorluğu, tüm bu özellikleri somutlaştırdı ve onları tüm zamanların en büyük ikinci krallığına dönüştürdü.

(Cengiz Han’ın Mezarı Hiçbir Zaman Bulunamayabilir)

Moğol İmparatorluğu en parlak döneminde tarihin en bütünleşik bölgelerini kapsıyordu. İlk başta Cengiz Han tarafından yönetilen imparatorluk 1206’dan 1368’e kadar varlık gösterdi. Bu süre zarfında, ileri teknoloji ve büyük bir göçebe savaşçı ordusu sayesinde Avrasya’nın çoğunu kapsayacak şekilde genişledi.

Cengiz Han’ın yükselişi

İmparatorluk, 1206 yılında, bir Moğol şefinin oğlu olan Temijin’in iktidara gelip ismini Chinggis Han olarak değiştirdiği zaman kuruldu (Bu isim Batı’da “Cengiz Han” olarak adlandırıldı ve “evrensel yönetici” anlamına geliyor).

Bu genç savaşçı, Moğolların en güçlü liderini ve halklarının aristokrasisi arasındaki memnuniyetsizliği çoktan yenmişti. Ancak tarihin en büyük liderlerinden biri olduğunu kanıtladı.

O zamanlar, Moğolistan’ın göçebe çiftçileri, yaşamlarını sürdürebilmek için toprağa güveniyordu. Keçi, koyun, at ve diğer hayvan sürüleri bol miktarda ot ve suya bağımlıydı ve Moğollar onları besleyebilmek için sık sık seyahat etmek zorundaydı. Kuraklık ve hastalık geçim kaynaklarını hızla yok edebiliyordu.

Cengiz Han, bu güvencesizlik duygusunu hafifletti. Moğolistan’ın kabilelerini birleştirdi ve Çin’in köylü ekonomisini vergileri dengeleyerek ve kırsal kooperatifler kurarak destekledi. Halkının kanunlarında reform yaptı ve askeri feodal hükümet biçiminde başladı.

(Attan Düşmezseniz Antik Moğolistan Yaşamak için Güzeldi)

Ticaret ve din özgürlüğünü benimsedi ve üzengi, karma yaylar, deri zırhı ve barut gibi zamanın ileri teknolojisini benimsedi. Cengiz Han’ın sadık savaşçıları, sadakatleri için ödüllendirildi ve zamanının en başarılı ordusu oldu.

Teknoloji ve iklim

Başarıları karmaşık yeni bir askeri yapıya ve ok fırtınası gibi yeni askeri taktiklere, devasa cephanelerin toplanmasına, tekrarlanan vur-kaç avına, uzayan kuşatmalara ve psikolojik savaşa dayanıyordu.

Savaşçılara, ele geçirdikleri insanlardan benimsemiş oldukları üzengi, teknolojik ve taktiksel yenilikler gibi yeni teknolojiler yardımcı oldu.

Geleneksel düşünce, Moğolların anavatanlarındaki uygunsuz şartlar nedeniyle imparatorluğunu büyütmeye başladığını savunuyor. Ancak daha yeni araştırmalar Moğol İmparatorluğu’nun beklenmedik bir berekete sahip olduğunu gösteriyor: İklim.

Araştırmacılar, Moğol ordularının başlangıçta, 15 yıl boyunca süren ılık hava ve atları için bol ot üreten ve ortalamanın üstünde bir nem ve hayvan yetiştiriciliği için daha iyi koşullar sağlayan neme bağlı olduklarını düşünüyor.

Kalıcı miras

İmparatorluk, büyüdükçe sürekli adapte oldu ve 162 yıllık agresif bir genişleme döneminde gelişti. İmparatorluğun zirvesinde, Moğollar çok büyük bir alanı kontrol ediyordu.

Acımasız savaş konusundaki ününe rağmen, Moğol İmparatorluğu kısa bir süre içinde, 1279’da başlayıp imparatorluğun sonuna kadar süren “Pax Mongolica” ya da “Moğol barışı” adı verilen süreçte; barış, istikrar, ticaret ve korumalı seyahat sağladı.

(Pers imparatoru Büyük Kiros Kimdi?)

Fakat Cengiz Han’ın 1227’deki ölümü, nihayet kurduğu imparatorluğu mahvetti. Halefleri arasındaki tartışmalar sonunda imparatorluğu dörde böldü. 1368’de dördü de dağıldı.

Tarihçi Diana Lary, Moğol İmparatorluğu düşmanlarını yok etmekle ün yapmış ve “baskın yaptıkları şehirlerin haberleri olarak terör ve paniği yaymışlardı.” diyor. Lary, Moğolların yalnızca yerlerinden ettiği insanların değil, aynı zamanda gelecekteki saldırılardan kaçanların da dahil olduğu büyük göçlere yol açtığını belirtiyor. Bu saldırıların hatıraları gelecek nesillerin hayal gücünde çok büyüktü.

Ancak Moğol İmparatorluğu başka miraslar bıraktı: İpek Yolu ve ticaret tarihi; kültürel gelişme; ve farklı halkların birliği ve göreceli barış ile karakterize edilen modern bir çağ potansiyeli.

National Geographic. Erin Blakemore. 21 Haziran 2019.