Dünyanın Hayatta Kalan En Eski Şehri Hangisi?

Dünyada en uzun süre kesintisiz yerleşim gören şehir olabilecek bir dizi yerleşim var ve bunların neredeyse tamamı Orta Doğu’da yer alıyor.

Dünya genelinde binlerce yıldır insanlar tarafından iskan edilen onlarca şehir var. Ancak, kesintisiz olarak iskan gören en eski kenti belirlemek söz konusu olduğunda, bunun kesin bir cevabı yok.

Bu muamma biraz “Theseus’un Gemisi” düşünce deneyine benziyor: bir şehir yıkılır, restore edilir, biraz taşınır, üzerine inşa edilir, tekrar yıkılır veya yeniden inşa edilirse, aynı şehir midir yoksa yeni bir varlık mıdır? 

Felsefi dolambaçlı yollara fazla sapmadan, dünyanın en uzun süredir ayakta duran şehrinin tacını alabilecek bir dizi yerleşim var ve bunların neredeyse tamamı Orta Doğu’da yer alıyor.

(İlgili: Dünyanın Bilinen En Eski Uygarlığı Hangisi?)

Eski Ahit’te muhtemelen gerçekleşmemiş olan kötü şöhretli bir savaşla bilinen Eriha şehri, genellikle hala ayakta olan en eski şehir olarak kabul ediliyor. Arkeolojik kanıtlar, bölgenin geçtiğimiz binlerce yıl boyunca birbirini izleyen çok sayıda yerleşim yerine ev sahipliği yaptığını gösteriyor. Şehrin bazı bölümlerinin ve ünlü surlarının ilk olarak MÖ 9.000 civarında inşa edildiğine inanılıyor.

Ancak bu yapılar, Batı Şeria’daki Filistin şehri olan günümüz Eriha’sı ile karıştırılmamalı. Eriha’nın eski kısmı aslında Tell es-Sultan olarak biliniyor ve günümüz şehir merkezinin yaklaşık 2 kilometre  kuzeyinde. Sürekli yerleşim yeri olarak kabul edilip edilemeyeceği konusunda bazı tartışmalar var, ancak bir test sırasında size en eski şehrin hangisi olduğu sorulursa, muhtemelen “Eriha” cevabını bekliyor olmalılar.

Suriye’de de bu rekor için yarışan bazı güçlü adaylar var. Arkeolojik kalıntıların insanların MÖ 9.000 gibi erken bir tarihte Şam’da bulunduğunu göstermesiyle, Şam daha önce tartışmasız en eski şehir şampiyonu olarak kabul ediliyordu. Ancak mevcut görüşlerden biri, insanların günümüz Şam’ına bu tarihten yaklaşık 6.000 yıl sonrasına kadar sürekli olarak yerleşmediği yönünde.

Halep aslında güvenli bir seçenek olabilir. Bu şehir devam eden Suriye İç Savaşı ile eş anlamlı hale geldi ancak bu durum, bu yerleşimin uzun yaşamında sadece trajik bir an. Arkeolojik kalıntılar Halep’in MÖ 6. binyıldan beri iskan edilmiş olabileceğini gösteriyor. Halep, aslında MS 12. yüzyıldan 15. yüzyılın başlarına kadar İpek Yolu’nun Altın Çağı boyunca gelişmeye başladı.

Son olarak Mısır’daki Fayyum şehrinden de bahsetmek gerekir. Burası ilk olarak eski Mısırlılar tarafından Shedet olarak kurulmuştu. Yerleşimin timsah tanrısı Sobek’e olan takıntısı nedeniyle Yunanlar buraya Crocodilopolis adını verdi. Modern başkent Kahire’nin yaklaşık 130 kilometre güneybatısında yer alan kentin yakınlarındaki çanak çömlekler ve yapılar, insanların yaklaşık MÖ 5.500’den beri burada yaşadığını göstererek burayı Mısır’ın en eski kenti ve Afrika’nın en eski yerleşim yerlerinden biri haline getiriyor.

IFL Science. 26 Mayıs 2023.