Dört Köpekle Gömülmüş 1.500 Yıllık Vaşak Ne Anlama Geliyor?

Arkeologlar yaklaşık 1.500 yıl önce Macaristan’da bir vaşak ile dört köpeğin neden birlikte gömüldüğünden emin değiller.

Macaristan’da erken Orta Çağ yerleşim yerinde dört köpekle birlikte gömülmüş bir vaşak bulunması, arkeologların kafasını karıştırdı. Bu yabani kediler arkeolojik kazılarda nadiren bulunuyor.

Yaklaşık 1,4 metre derinliğindeki 5. ila 6. yüzyıla ait çukurun dibinde bütün bir vaşak iskeleti ve bunun üzerinde de dört köpeğin (muhtemelen pointer veya Alman çoban köpeği) iskeletleri ortaya çıkarıldı. Av kazası ve vaşak kültü gibi benzersiz buluntunun olası yorumları yeni bir çalışmada detaylandırıldı.

Kuzey Yarımküre’nin her yerinde bulunan Avrasya vaşağı (Lynx lynx), genellikle küçük memelileri ve kuşları avlayan büyük bir etobur. Avrasya vaşağı, insanların orman habitatlarına zarar vermesi nedeniyle Kıta Avrupası’nda neredeyse tamamen ortadan kaybolmuş olsa da, tür modern zamanlardan önce yaygındı.

(İlgili: Kedilerin Kulaklarının Önünde Neden Tüy Yok?)

Ancak vaşak kalıntıları bugüne kadar Avrupa ve Asya’daki yalnızca birkaç arkeolojik alanda bulundu. Araştırmanın ortak yazarı Stockholm Üniversitesi’nden arkeolog Lászlo Bartosiewicz, “Vaşak eti genellikle tüketilmediğinden arkeolojik olarak vaşak iskeletleri son derece nadir” diyor. Bartosiewicz, bazen vaşak pençelerinin insan mezarlarında görüldüğünü ve ara sıra postların bulunduğunu, ancak sağlam iskeletlere nadiren rastlandığını söylüyor.

Söz konusu hayvanların gömüldüğü çukur, Roma yönetimi altında Pannonia olarak bilinen batı-orta Macaristan’daki Zamárdi-Kútvölgyi-dűlő bölgesinde bulundu. Sitenin son iskan aşaması, Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden kısa bir süre sonra, Orta Çağ’ın başlarına kadar uzanıyor.

Zamárdi o dönemde küçük bir yerleşim yeri gibi görünüyor ve arkeologlar daha önce burada düzinelerce yapı, çukur, kuyu ve fırın keşfetmişti. Buradaki insanlar yiyeceklerini muhtemelen avlanan yabani av hayvanlarından ziyade evcilleştirilmiş hayvanlardan ve mahsullerden sağlıyorlardı.

Arı kovanı şeklindeki çukurun dibinde erkek vaşak iskeleti tamamen uzanmış halde gömülmüştü. Dört yetişkin köpek – iki dişi ve iki erkek – vaşak üzerinde sağ taraflarına yatık bir şekilde gömülmüş ve her hayvan 20 ila 40 santimetrelik bir toprak tabakasıyla ayrılmıştı.

Bartosiewicz, “Hiçbir paralellik (arkeolojik veya etnografik) bilinmediğinden vaşak/köpek mezarına ilişkin yorumumuzu özetlemek zor” diyor.

Araştırmacılar, mezarın köpeklerin köşeye sıkıştırılmış bir vaşak tarafından öldürüldüğü ölümcül bir çatışmanın sonucu olabileceğini söylüyor. Ya da belki de ritüelistik önemi olan amaca yönelik bir hayvan mezarıydı. Ancak durum eğer böyleyse, araştırmacılar vaşak ve köpeklerin yerleştirilmesine daha fazla özen gösterilmemesinin şaşırtıcı olduğunu belirtiyor.

Bartosiewicz, “Ne yazık ki, eski bir Roma eyaletinin Göç Dönemi nüfusu, dönemin kaotik tarihi göz önüne alındığında hemen hemen her ideolojiyi temsil ediyor olabilir.” diyor.

Araştırmada yer almayan Harvard Üniversitesi’nden zooarkeolog Victoria Moses, “Araştırmacılar, vaşakları ve köpekleri gömmenin o dönemde bölgede yaşayanlar için ne anlama geldiğini abartmamak konusunda akıllıca davranmışlar.” diyor. Ancak Moses, kısa bir zaman diliminde yapılan alışılmadık bir cenaze töreninde böylesine eşsiz bir hayvanın varlığı göz önüne alındığında, “ritüel olasılığının yüksek olduğunu” söylüyor.

Araştırmacılar, Zamárdi’nin dinamik çok kültürlü ortamı göz önüne alındığında, daha fazla kanıt olmadan hayvan mezarına ilişkin net bir yorum yapmanın şu anda imkansız olduğu sonucuna varıyor.

Live Science. 8 Nisan 2024.

Makale: Gál, E., Bartosiewicz, L., Kiss, V., Horváth, F., & Melis, E. 2024. A fifth‐to sixth‐century CE lynx (Lynx lynx L., 1758) skeleton from Hungary 2: Stature and archaeological interpretations. International Journal of Osteoarchaeology, e3289.