Diyarbakır’daki Zerzevan Kalesi’nde Amerikan Rozeti Bulundu

Diyarbakır’da, Roma dönemi askeri yerleşimi olan Zerzevan Kalesi’nde, üzerinde Latince “E Pluribus Unum” yazan Amerikan rozeti bulundu.

Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde, ana yolun hemen kenarında yer alan Roma Dönemi askeri yerleşimi olan Zerzevan Kalesi’nde yürütülen 2021 kazı sezonunda, oldukça sıradışı bir keşif yapıldı.

UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan ve Mithras Tapınağı, savunma kulesi, sığınak gibi yapıların bulunduğu Zerzevan Kalesi’nde, ABD’nin ilk kurulduğu zamana ya da kuruluşun hemen öncesine ait bir rozet bulundu.

(Diyarbakır’daki Gizemli Mithras Tapınağı: Doç. Dr. Aytaç Coşkun Röportajı)

Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, kazı çalışmalarında bulunan rozetin, Zerzevan Kalesinin doğu surlarında 125 santimetre derinlikte ortaya çıktığını söylüyor.

Üzerinde Latince “E Pluribus Unum” yazan rozetin yüzeyindeki motifin ilk defa 1782 yılında tasarlandığı biliniyor. Bu tip rozet ya da düğmelerin erken örnekleri, 1850’li yıllarda ABD’de kullanılmıştı. 1902 yılından itibaren ise asıl bu rozet benzeri arma ABD ordusu tarafından da kullanılmaya başlanmıştı. Buna benzer örnekler ayrıca 1. Dünya Savaşı’nda kullanılmış ve genel servis birimine aitti.

“E Pluribus Unum” yazısının, Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk resmi sloganı olduğunu belirten Doç. Dr. Aytaç Coşkun, Latince olan bu sloganın “çokluktan birliğe” anlamına geldiğini söylüyor.

Coşkun, “Bu slogan ABD’yi oluşturan 13 koloninin birliği anlamında kullanılmıştır. Kartalın sağ pençesinde zeytin dalı, solunda 13 oktan oluşan sıkıca çekilmiş bir demet bulunmaktadır. Bu sembollerin ‘barış ve savaşın gücü’nü temsil ettiği bilinmektedir. Kartalın gagasında ilk komitenin sloganı olan ‘E Pluribus Unum’ yazılı bir parşömen görülmektedir. Kartalın göğsünde bulunan ve eyaletleri temsil eden kalkan, federal hükümet arasındaki birliğe işaret etmektedir. Kartalın başının üzerinde 13 yıldızdan oluşan parlak takım yıldızı kullanılmıştır.” diyor.

Beklenmedik bir keşif

Kazı başkanı Coşkun, Zerzevan Kalesi’nde bakır-çinko alaşımı bu rozetin ortaya çıkarılmasının oldukça ilginç ve çekici olduğunu belirtiyor. Coşkun ayrıca yaptıkları araştırmaya göre Türkiye’de ya da yurt dışında arkeolojik bir kazıda bu tip bir buluntuya rastlanmadığını söylüyor.

Coşkun, “Benzer örnekler sadece ABD ve İngiltere’de karşımıza çıkmaktadır. Rozet üzerinde arkeometrik P-EDXRF ve SEM-EDS detaylı analizleri yapılmıştır. Analizler sonrası rozetin üretiminde 15. yüzyıl sonrası bir teknoloji kullanıldığı anlaşılmıştır. Ayrıca arkeometrik analizler rozetin 18. yüzyıldan itibaren yaklaşık 250-300 yıl toprak altında kaldığını göstermektedir.” diyor.

“ABD’nin 1776 yılında kurulduğu, motifin 1782 yılında tasarlandığı, en erken örneklerin ise 1850’li yıllarda görüldüğü, 1902 yılından itibaren ise asıl Zerzevan’da bulunan rozetin benzeri armanın kullanıldığı göz önünde bulundurulduğunda, rozetin Zerzevan Kalesi’nde toprak altında kaldığı sürenin, ABD’nin ilk kurulduğu zaman dilimine ya da kuruluşun hemen öncesine denk gelmesi oldukça şaşırtıcı.”

Buraya nasıl geldiği bilinmiyor

Rozetin Zerzevan Kalesi’ne nasıl geldiği ise bilinmiyor. Coşkun, bu sembollerin halen ABD’de kullanıldığını belirterek, “Arkeolojik kazıda bu eserin çıkması oldukça ilgi çekici. Rozetin toprağın altında kaldığı süre Amerika’nın kuruluş yılına denk geliyor, bu da oldukça ilginç bir durum. Semboller daha önce kullanılan, Amerika’nın kuruluş sembolü ve birçok yerde karşımıza çıkıyor. 13 ok, 13 tane yıldız, kartalın ağzındaki parşömen, bunların hepsinin bir anlamı var. Amerika’da uzun bir süre kullanılmış motif günümüzde de hala kullanılıyor.” diyor.

Bakır-çinko alaşımı rozet üzerindeki incelemeler hâlâ sürüyor. Çalışmalar tamamlandıktan sonra rozetin müzede sergilenmesi bekleniyor.