Dinozorların Yok Olmasına Asteroitten Sonraki Toz Neden Oldu

Araştırmacılar türlerin yüzde 75’ini yok eden ‘ölüm süreçlerini’ incelemek için bilgisayar simülasyonları kullandı.

Bu yok oluşu dinozorların başına getiren toz oldu. En azından , 66 milyon yıl önce Dünya’daki yaşamı değiştiren asteroit çarpışmasının sonrasını gösteren bilgisayar modelleri bunu söylüyor.

Meksika’nın Yucatán yarımadasında şu anda Chicxulub olarak bilinen yerdeki felaket etkisi, kuş olmayan dinozorlar da dahil olmak üzere Dünya üzerindeki türlerin yüzde 75’ini yok etti. Ancak ölümcül darbenin kesin doğası, bilim insanlarını onlarca yıldır meşgul ediyor; is kusan orman yangınları, volkanik patlamalar ve büyük miktarlardaki kükürtün hepsinin suçlu olduğu düşünülüyor. 

Nature Geoscience dergisinde yazan araştırmacılar, çarpışmanın tetiklediği “kesin öldürme mekanizmalarının” yeterince anlaşılmadığını ve şiddetli olay tarafından havaya kaldırılan potansiyel olarak trilyonlarca ton tozun rolüne çok az dikkat gösterildiğini öne sürüyor.

(İlgili: Hayvan Fosillerini Koruyan Koşullar İlk Ne Zaman Oluştu?)

Yıllarca atmosferde kalan is, kükürt ve toz, Güneş’i engelleme ve bitki örtüsünün tükendiği küresel bir kışa katkıda bulunma kapasitesine sahip. Dolayısıyla bitki örtüsünün desteklediği hayvanlar üzerinde yıkıcı bir zincirleme etki yaratır.

Bilim insanları, farklı faktörlerin rolünü daha derinlemesine incelemek için, Kuzey Dakota’daki Chicxulub çarpışmasının oluşturduğu toz tabakasının yerleştiği bir bölgeden elde edilen ince parçacıkların ölçümlerini hesaba katan eski iklim simülasyonları çalıştırdılar.

Simülasyonlara göre, Dakota’da bulunan büyüklükteki toz, gökyüzüne fırladıktan sonra 15 yıla kadar atmosferde kalmış olabilir. Güneş ışınlarını bloke ederek, 2.000 milyar tona kadarı, fotosentezi neredeyse iki yıl boyunca durdurabilir ve gezegeni 15°C’ye kadar soğutmuş olabilir. 

Brüksel’deki Belçika Kraliyet Gözlemevi’nde araştırmayı yürüten Cem Berk Şenel, çarpma bölgesindeki toz haline gelmiş granit ve diğer kayalardan oluşan tozun “büyük olasılıkla fotosentetik aktivitenin bozulması yoluyla son kitlesel yok oluş olayına yol açtığını” söylüyor.

Brüksel Free Üniversitesi’nden jeolog ve gezegen bilimci ve çalışmanın ortak yazarı Philippe Claeys, simülasyonlarda silikat tozunun “fotosentezin en etkili engelleyicisi” olarak ortaya çıktığını söylüyor. “Bu, atmosferi Güneş ışığına karşı opak hale getirerek bitkilerin fotosentetik sürecini engelliyor.”

Bilgisayar modellerine göre fotosentezin yeniden başlaması iki yıl alacaktı. Araştırmada yer almayan Edinburgh Üniversitesi’nden paleontoloji ve evrim profesörü Steve Brusatte, dinozorları öldüren asteroitin “kıyamet benzeri” olduğunu söylüyor.

“Bu, son yarım milyar yılda Dünya’ya çarpan en büyük asteroitti ve bir milyarın üzerinde nükleer bombanın bir araya getirilmesinin gücüyle patladı. Ancak dinozorları ve diğer türlerin yüzde 75’ini yok eden asıl şey bu değildi.”

“Onların sonunu asıl getiren şey, asteroit çarpmasından kaynaklanan tozun atmosfere girip Güneş’i engellemesi sonrasında yaşananlar oldu. Dünya birkaç yıl boyunca karanlık ve soğuktu. Asteroit tüm dinozorları tek seferde öldürmedi ama daha sinsi bir katildi ve her dört türden üçünün ölmesine yol açan bir yıpratma savaşını tetikledi.”

The Guardian. 30 Ekim 2023.

Makale: Senel, C.B., Kaskes, P., Temel, O. et al. (2023). Chicxulub impact winter sustained by fine silicate dust. Nat. Geosci. 16, 1033–1040.