Demre, Kaş, Kalkan Otoban Projesi̇ Antik Kentleri Tehdit Ediyor

Antalya’da Demre, Kaş, Kalkan arasında yapılması planlanan otoyol projesi, hem doğayı, hem de binlerce yıllık kültürel mirası tehdit ediyor.

Projenin geçeceği güzergâh üzerinde 11 arkeolojik sit alanı ve 9 koruma bölgesi bulunuyor. Arkeologlar, çevreciler, meslek odaları ve bölge halkı projenin iptali için çağrıda bulunuyor.

Antalya Valiliği, Kaş–Kalkan duble yolu için 2017 yılında “ÇED Gerekli Değildir” kararı almıştı. Ancak bu karar yargıya taşınmış ve dava, davacılar lehine sonuçlanmıştı. 2021 yılında bu kez Finike, Demre ve Kaş etaplarını içeren yeni bir ÇED raporu hazırlanarak kamuoyuna sunuldu. Finike halkının yoğun tepkisiyle bu etap geçici olarak plandan çıkarıldı. Kaş ve Demre’de yapılan ÇED toplantılarına halk büyük ilgi gösterdi; otoyola karşı çıkarak mevcut yolların iyileştirilmesini talep etti.

(İlgili: Antalya Arkeoloji Müzesi’ne Sezon Ortasında Yıkım Kararı)

2024 yılında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nda yapılan İnceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) toplantısında, Demre ve Finike belediye yetkilileri, STK temsilcileri ve yurttaşlar, itirazlarını yineleyerek projenin durdurulmasını ve mevcut yolların geliştirilmesini istedi.

Myra, Sura, Kyaneai ve Hoyran Antik Kentleri

Arkeologlar Derneği tarafından yapılan basın açıklamasına göre, otoyol projesi Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 10 Ağustos 2023 tarihli ve 16344 sayılı kararıyla onaylanan ÇED Nihai Raporu doğrultusunda planlandı. Ancak güzergâhın geçtiği alanlar yalnızca doğa değil, 1. derece arkeolojik sitlerle dolu:

Myra Antik Kenti ve Su Kanalları
Sura Antik Kenti ve Apollon Kutsal Alanı
Hoyran Ören Yeri
Tapınak cepheli kaya mezarları
Sümeli Kulesi ve çevresindeki çiftlik yapıları

Arkeologlar Derneği bu alanların, Anadolu dinler tarihi, mezar mimarisi, antik yazıtlar ve sosyal yapılar hakkında eşsiz bilgiler sunduğunu vurguluyor. Özellikle Likya’nın kayalıkları üzerindeki tapınak cepheli mezarların patlatılması, “2.500 yıllık bir tarih kitabının parçalanması” olarak değerlendiriliyor.

“Minimum Etkileşim” Gerekçesi Tepki Çekti

Antalya Koruma Kurulu’nun “minimum etkileşim” ifadesiyle verdiği onay, arkeoloji ve çevre camiası tarafından büyük tepkiyle karşılandı. Derneğe göre, sit alanları üzerinde viyadükler ve tüneller inşa etmek, hem görsel hem de çevresel tahribata neden olacak. Hoyran Ören Yeri’nin altından geçirilmesi planlanan tünel ise, bilimsel olarak “ifadesi dahi mümkün olmayan dramatik bir karar” olarak niteleniyor.

Projenin iptali isteniyor

Projenin iptali için bugüne kadar çeşitli kurumlar, dernekler, TEMA Vakfı, sulama kooperatifleri, mahalle muhtarları ve yüzlerce bölge sakini tarafından iki ayrı dava açıldı. Bu davalardan biri, Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu’nun verdiği olumlu görüşe karşı açıldı. Bu dava kapsamında, 11 Temmuz Cuma günü saat 11.00’de keşif yapılacak.

Keşif; Myra Antik Su Kanalı, Myra Doğu/Nehir Nekropolü, Sura Antik Kenti, Apollon Tapınağı, Sümeli Kulesi ve Hoyran gibi alanları kapsayacak.

Demre Kültür ve Çevre Grubu, halka ve duyarlı kamuoyuna çağrıda bulundu: “Bu eşsiz arkeolojik miras yok edilmeden, keşfe katılarak sesimizi yükseltelim.”

Otoyolun Ekolojik ve Sosyal Etkileri de Büyük

Demre-Finike güzergâhı iptal edilmiş olsa da, otoyol Beymelek İskele’den başlayarak Kalkan’a uzanacak. Projenin etkileyeceği alanlar arasında:

• 1.179.800 m² tarım arazisi
• 599.800 m² orman alanı
• 437.600 m² zeytinlik
• 66.000 ağaç
• Su kuyuları, evler ve yaşam alanları
• Ayrıca 12 milyon m³’ten fazla hafriyatın nereye döküleceği hâlâ net değil.

Yasal Süreç ve Anayasa İhlalleri

Arkeologlar Derneği, projenin hem Anayasa’nın 63. ve 90. maddelerine hem de Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 658 sayılı ilke kararına açıkça aykırı olduğunu belirtiyor:

1. derece sit alanlarında yapılaşmaya izin verilemez. Bu alanlar ancak bilimsel amaçlı kazılar için kullanılabilir. Var olan karayolları dışında yeni yapı izni istisna kapsamına girmez: “Yıkmayın, Koruyun!”

Arkeologlar Derneği’nin çağrısı net:

“Bu proje telafisi imkânsız zararlara yol açacak. Likya’nın tarihi kayalıklarını, su kanallarını, mezarlarını patlatmak; hem Anadolu kültür tarihi hem de dünya mirası için onarılamaz bir utançtır. Geç olmadan bu projeden vazgeçilmeli.”