Demir Halka Üzerine Runik Yazıyla Viking Hukuk Metni Yazılmış

Yeni bir analiz, MS 9. veya 10. yüzyıla tarihlenen Forsa Halkasındaki runik yazıtların anlamını daha yakından inceliyor.

Forsa Halkası (İsveççe’de Forsaringen), İskandinavya’dan günümüze ulaşan en eski hukuk metni ve MS 9. veya 10. yüzyıla tarihleniyor. Ancak bu bilgiler kağıt, taş ya da ahşap üzerine değil, demir bir halka üzerine yazılmıştı.

Yasal belgenin çapı yaklaşık 43 santimetre olup, muhtemelen kapı kolu olarak kullanılmıştı ve üzerinde yaklaşık 250 rün yazılı metal bir halkadan oluşuyor. Halkadaki runik yazı, belirli bir suç için öküz ve gümüşle ödenmesi gereken cezaları anlatıyor – ya da en azından daha önce düşündüğümüz buydu.

Stockholm Üniversitesi’nden bir ekonomi tarihçisi yeni bir çalışmada, yazıtın anlamına daha yakından baktı ve yasal belgeye ilişkin yeni bilgiler ortaya çıkardı.

(İlgili: Runik Yazıt, Güçlü Bir Viking Kraliçesini Ortaya Çıkardı)

Çalışmanın yazarı ve Stockholm Üniversitesi Ekonomi Tarihi Profesörü Rodney Edvinsson, “Forsaringen yazıtındaki ‘uksa … auk aura tua’ yazısı daha önce para cezalarının hem bir öküz ve hem de iki cevher gümüş ile ödenmesi gerektiği yönünde çevrilmişti. Bu, suçlu tarafın iki farklı türde mal ile ödeme yapması gerektiği anlamına gelirdi ki bu hem pratik olmayan hem de zaman alan bir durumdu” diyor.

Edvinsson’un analizine göre, “auk” kelimesi “ve” yerine “ya da” olarak yorumlanmalı, yani para cezaları bir öküzle ya da iki cevher gümüşle ödenebilir.

“Bu, hem öküzün hem de gümüşün bir ödeme birimi olarak kullanıldığı çok daha esnek bir sisteme işaret ediyor. Eğer bir kişinin öküze gümüşten daha kolay erişimi varsa, para cezalarını bir öküzle ödeyebilirdi. Aksine, eğer birinin gümüşü varsa ama öküzü yoksa, iki cevher gümüşle ödeme yapabilirdi” diye açıklıyor Edvinsson.

Bu iki “ödeme türünden” bahsedilmesi belki de o dönemde İskandinavya’nın değişmekte olan ekonomisini yansıtıyor. 10. yüzyılın sonları ve 11. yüzyılın başlarında bölge, ekonomiyi canlandıran bir gümüş akınına tanık oldu. Yeni keşfedilen zenginlik, MS 995 civarında ilk yerli sikkelerin İsveç’te basılmasına yol açtı. Ancak sadece birkaç on yıl sonra, MS 1.030’larda sikke basımı durdu ve ekonomi standart ticaret birimleri olarak canlı hayvan gibi metalik olmayan malları kullanmaya geri döndü.

Forsa Halkasının, Vikinglerin değer takası için hem nadir metalleri hem de çiftlik hayvanlarını kullandığı bu kısa geçiş dönemini yakalamış olması muhtemel.

Okuma yazması olmayan bir kültür olarak Vikingler kayıt tutmalarıyla bilinmezler ve genellikle vahşi yağmacılar olarak tasvir edilirler. Bununla birlikte, karmaşık bir şekilde organize olmuş toplumlar yarattıkları ve dünyalarının günlük gerçeklerini gerçekten benzersiz bir tarzda belgeledikleri açık.

Bunları, ölüleri anmak, önemli olayları kaydetmek ya da başarıları kutlamak için genellikle kayalara oyulmuş bir semboller sistemi olan runik taşları kullanarak yapmışlardı. Bunların en şaşırtıcıları arasında, 10. yüzyıldan bir çift kraliyet mezar taşı olan Danimarka’daki Jelling taşları yer alıyor. En eskisi Kral Yaşlı Gorm adına karısı Thyra’yı onurlandırmak için yapılmış, ikinci taş ise oğlu kablosuz teknolojiye adını veren kişi olan Harald Bluetooth tarafından dikilmişti.

IFL Science. 14 Ağustos 2024.

Makale: Edvinsson, R. (2024). Applying a transaction cost perspective to decode viking Scandinavia’s earliest recorded value relation: insights from the forsa ring’s runic inscription. Scandinavian Economic History Review, 1-16.