Çözülen Maya Hiyeroglifinde Kadın Hükümdarın Adı Çıktı

On yıllık bir araştırmadan sonra arkeologlar Meksika’nın Yucatan Yarımadası’ndaki Maya şehri Cobá’nın kayıp tarihinin parçalarını bir araya getirmeye başladılar.

Cobá’nın piramit tapınakları ve onu diğer yerleşim yerlerine bağlayan yükseltilmiş yollar da dahil olmak üzere geniş bir alana yayılmış etkileyici arkeolojik kalıntılara rağmen, bilim insanları daha önceden şehrin tarihi hakkında çok az şey biliyordu.

Şimdi, Meksika Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü (INAH) tarafından Cobá’nın anıtlarının yeniden incelenmesi ve arkeologların kenti yöneten 14 hükümdardan oluşan hanedanı MS 500’den MS 780’e kadar yeniden adlandırması için izin verildi. Bunların arasında hanedanın kurucusu Ju’npik Tok ve Leydi Yopaat adında bir kadın hükümdar vardı.

(Savaşçı Maya Kraliçesi, Uzun Bir ‘Beyaz Yol’ İnşa Ettirmiş)

INAH’da arkeolog olan ve Cobá Projesi’nin direktörü María José Con Uribe, “Bu yöneticilerin sonunda bir adı, kendi kimlikleri var.” diyor. “Bu bize bu şehrin tarihsel olaylarını, kimin yönettiğini ve en önemlisi Cobá ve diğer bölgeler arasındaki ilişkiyi canlandırabilmemiz için ilk adımları atmamıza olanak sağladı.”

Con Uribe, Cobá’nın, herhangi bir tarihsel yeniden inşasının anahtarı olan kalıntılar üzerinde bulunan eski yazıtların ilk olarak bir asır önce analiz edildiğini, ancak yazıtların çok aşınmış kötü durumları yüzünden Maya yazmaları konusunda birçok uzmanın onları ayrıntılı olarak incelemekten vazgeçtiğini söylüyor.

Başka bir sorun daha vardı. Miami Üniversitesi’nde arkeolog ve antropoloji profesörü Traci Ardren, “Yakın zamana kadar akademisyenler kuzeydeki ova şehirlerinde okunacak çok az hiyeroglif yazıt olduğunu varsaydılar, bu da hiçbir zaman yeni yazıtları bulmaya çalışmadıkları veya depoda bekleyenleri çözmek için çok çalıştıkları anlamına geliyor.” diyor. Ardren, “Kuzey şehirleri daha az okuryazar kabul edildi, fakat artık bunun yanlış olduğunu biliyoruz.” diye de ekliyor.

Cobá’nın yıpranmış oymalarından yeni bilgiler çıkarmak için Con Uribe’nin ekibi, fotoğraflardan 3B rekonstrüksiyonlar yaratan fotogrametriden, farklı açılardan ışık yaymaya ve gliflerin şeklini vurgulamaya kadar çeşitli yöntemleri kullanarak alandaki anıtları inceledi.

(Bilinen En Büyük ve En Eski Maya Anıtı Bulundu)

Con Uribe, “Sahip olduklarımızla, Cobá’nın bize sunduklarıyla mümkün olduğunca fazla bilgi elde edebilmek bir mücadeleydi.” diyor. “On yıllık çalışma, görme, fotoğraflama, çizimler… ve son olarak ortaya çıkan bu harika sonuç.”

Keşiflerin arasında Cobá’nın en önemli yöneticilerinden birinin, yedinci yüzyılın başında 40 yıl hüküm sürdüğüne inanılan ve Cobá’nın bölgedeki gücünü kuvvetlendiren Leydi Yopaat adında bir kadın olduğu bilgisi var. Antik kent MÖ 200’den MS 14. yüzyıla kadar iskan altındaydı ancak altın çağı, liderleri büyük bir bölgeyi ve geniş ticaret yollarını kontrol ettiği için, MS 600 ile 800 arasındaydı. Bu süre zarfında, Leydi K’awiil Ajaw olarak belirlenen bir savaşçı kraliçe Yaxuná şehrine saldırdı ve Cobá’yı şehre bağlayan, bugün hala görülebilen 100 km’lik bir yol inşa etti.

Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi Maya Araştırmaları Merkezi’nden Octavio Esparza Olguín, Palenque veya Naranjo gibi diğer önemli şehirlerde kadın yöneticiler bulunmasına rağmen, kadınların genellikle Maya toplumunda hükümetin liderleri olmadığını belirtiyor.

The Art Newspaper. 23 Temmuz 2020.