Chaco Kanyonu Sadece Ritüel Merkezi Değil, Bir Yerleşimdi

Yeni araştırma, Chaco Kanyonu’ndaki eski Pueblo halkının, bin yıldan fazla bir süre boyunca yerel ekosistemle etkileşime girdiğini gösteriyor. Ancak sürdürülemez ormansızlaşma uygulamaları, muhtemelen nihai göçlerinden önce çevresel etkinin istikrarsızlaşmasına katkıda bulunmuştu.

Bazı güncel bilimsel teoriler, Amerika’nın güneybatısındaki kendine özgü bir arkeolojik alan olan antik Chaco Kanyonu’nu, yalnızca kutsal ritüeller sırasında gelinen tarih öncesi bir tören alanı olarak işaret ederken, Cincinnati Üniversitesi araştırmacıları bu popüler inancı tersine çeviriyor.

PLOS ONE dergisinde yayımlanan “New Mexico, Chaco Kanyonu’ndaki Pueblo Halkının Ekosistem Etkileri” başlıklı çalışmanın ortak yazarı David Lentz, “Eski Pueblo halkları, yerel ekosistem ile bin yılı aşkın bir süre boyunca uyum sağlamalarına ve gelişmelerine yardımcı olacak şekillerde etkileşime girdi.” diyor.

Lentz, “Ancak birçok aktif araştırmacı, Chaco Kanyonu’nun günlük yaşamı sürdürmek için çok kurak olduğu fikrine katılarak, arazinin ve mimari yapıların kalıcı konutlar olmadığını savunuyor. Temel olarak, Chaco Kanyonu’ndaki yüzyıllar boyunca inşa edilmiş devasa taş ve ahşap altyapının yalnızca periyodik bir tören merkezi ve depolama tesisi olarak kullanıldığını iddia ediyorlar. Ancak bu o kadar basit değil ve kanıtlarımız eski zamanlarda Chaco Kanyonu’nun iskanı hakkında şu anda önerilen teorilerin çoğuyla çelişiyor.” diyor.

(İlgili: Volkanik Patlamalar Pueblo Halkının Gelişmesine Yardımcı Oldu)

Son on yılda yerinde polen ve botanik analiz ve lidar haritalama teknolojisi sayesinde Lentz ve UC’nin antropoloji, jeoloji, coğrafya ve biyoloji bölümlerinden seçilmiş bir grup bilim insanı da dahil olmak üzere disiplinlerarası araştırmacılardan oluşan bir ekip, kültürün üstünlüğü sırasında Chaco Kanyonu’ndaki eski pueblo halklarının ekonomik ve çevresel etkilerini ortaya koyuyor.

Lentz, “Hedeflerimiz, eski Pueblo halkının iskanı sırasında Chaco Kanyonu’ndaki arazi kullanım uygulamalarının sürdürülebilirliği hakkında yeni bilgiler sağlamaya odaklandı. Bulgularımız, gıda tedarik sisteminin avcılık ve toplayıcılıktan tarımsal üretime geçişi sırasında MÖ 600’den önce meydana gelen ardıç ormanlarında ölçülebilir değişiklikleri ortaya çıkaran yeni veriler sunuyor.” diye ekliyor. 

Eski Pueblo halkının gıda kaynakları yönetimindeki değişim, Kolomb öncesi dönemde birkaç yüzyıl boyunca sert, çorak bir arazide daha büyük popülasyonları sürdürme yeteneklerini geliştirmişti.

Ancak peyzaj değişiklikleriyle birlikte ciddi çevresel sonuçlar ortaya çıktı. Yerel ormanlık alanlardaki ağaç yoğunluğunun önemli ölçüde azaltılması pahasına, faaliyetleri nihai olarak göçlerinden önce istikrarsızlaştırıcı bir çevresel etkiye katkıda bulundu.

Güneybatının erken pueblo inşaatçıları

ABD’nin güneybatı bölgesinde yer alan 34.000 dönümlük bir sosyal karmaşıklık merkezi olan Chaco Kanyonu, Lentz’in “Palamut aşaması” olarak adlandırdığı bir dönem olan 800 ila 1140 yılları arasında Chaco kültürünün zirve döneminde gelişti.

Kültürel gelişme sırasında, hiyerarşik toplum ayrıntılı tören etkinlikleri, uzun mesafeli ticaret yollarının bakımı ve arkeologların “büyük evler” olarak adlandırdığı bir düzineden fazla devasa yapı da dahil olmak üzere etkileyici mimari kompleksler ile biliniyordu. Bugün “Pueblo Bonito” olarak bilinen evlerden biri, 100’den fazla mezarı barındıran mahzenler de dahil olmak üzere 600’den fazla odaya sahip olabilir.

Daha önceki araştırmalar, birçok Chaco kültür bölgesini astronomik hizalamaların kanıtlarıyla birbirine bağlayan bir yol sistemini ortaya çıkardı. Bu, bazı yapıların gündönümüne ve Ay duraklamalarına doğru hizalandığını gösteriyor.

Bu temele karşın, arkeologlar genellikle Chaco Kanyonu’nun Chaco kültürü için uzak bir ticaret merkezi ve tören alanı olarak işlev gördüğü konusunda hemfikir. Ancak Lentz, çalışmaların kanyonun günlük yaşam için tehlikeli ortamının insan yönetimini destekleyecek kanıtlardan yoksun olduğunu söylüyor.

Gizli ipuçları

Lidar hava haritalama teknolojisini ve karbon izotopları, polen içeriği, makrobotanik kalıntılar ve toprakların kimyasal bileşimi dahil olmak üzere çeşitli eski maddelerin analizini kullanan araştırma ekibi, eski Pueblo halklarının çevresel etkileriyle ilgili alternatif hipotezleri değerlendirdi.

Araştırmacılar, antik Pueblo’luların öngörülemeyen çevreyle boğuşurken, mısır fasulyesi ve kabak gibi çeşitli mahsuller yetiştirken aynı zamanda kanyonda mimari ihtiyaçlar için yerel pinyon ve ardıç ağacı ormanlarından eşzamanlı olarak yararlanarak, gıda kaynakları ve yemek pişirmek için yakacak odun ile toplumlarını 1.000 yıldan fazla bir süre boyunca tarım yoluyla ayakta tuttuklarını açıkça gördü.

Lentz, “Burası çok kurak bir bölge. Kurak ormanlık alanlarda ağaçlar, toprağı yerinde tutmak için çok önemlidir. Pueblo sakinleri bu ormanlık alanları kaldırdığında, sonuç sonunda şiddetli erozyon ve ekili alanların bozulması oldu.” diyor.

Lentz, araştırmacıların yerel ormanlık alanlarda MÖ 600 civarından başlayarak, önceden düşünülenden çok daha önce kademeli bir bozulma keşfettiğini söylüyor.

Ormanlık alan boşluğuna rağmen, kanyonda yaşayan insanlar, yakınlardaki Chaco, Escavada ve Fajada Wash kollarından gelen sulama yöntemlerini kullanırken, yerli tarım uygulamaları yoluyla yaklaşık 1.000 yıl boyunca geliştiler.

Araştırma ekibi direktörü, antropoloji profesörü Vernon Scarborough, projenin son derece disiplinler arası karakterini vurgulayarak, şunları söylüyor: “Çalışmamızın odak noktası, bu kurak ortamdaki antik Pueblo su sistemlerinin tanımlanması olmasına rağmen, geçmişteki peyzaj değişiklikleri daha geniş bir şekilde gün ışığına çıkarıldı.”

Lentz, yerel ardıç ağaçlarının yerel olarak yetiştirilen mısır, fasulye ve kabak pişirmek için yakacak odun olarak kullanılmasına ilişkin kritik kanıtların özellikle önemli olduğunu söylüyor. Pinyon çam fıstığı değerli bir besin kaynağı sağladı, bu nedenle, pinyon ağaçlarını yakacak odun için aşırı hasattan korudular. Ancak mükemmel bir yakıt kaynağı olan ardıç ağaçları bu yoğun hasattan kurtulamadı.

“Çoğunlukla ardıç ağaçlarının kaybıyla birlikte pinyon-ardıç ormanlıklarında bir azalma bulduk. Aynı zamanda, çömlek yapma teknolojisiyle birlikte kanyona tarımın da girişi oldu. Daha önceki çalışmalardan elde edilen radyokarbon tarihlemesinden, ormanlık alanların 5.000 yıl önce, Pueblo’ların tarımı kullanmaya başlamasından yüzyıllar önce bu bölgede kurulduğunu ve geliştiğini biliyoruz.” diyor Lentz.

Erken çevresel etki

Tarım ve yerel odunu yemek pişirmek için kullanmanın birleşmesi, Puebloların yemek yeme ve yemek hazırlama şeklini değiştirmiş olsa da, araştırmacılar, ardıç ağaçlarının devam eden hasadının ormanlık alanlar üzerinde amansız bir talep oluşturduğunu ve sonunda ağaç sayısını büyük ölçüde azalttığını söylüyor.

Lentz, “Bu kurak bölgede yağmur bardaktan boşalırcasına yağar. Toprağı yerinde tutan ağaç kök sistemlerini yüzlerce yıl incelttikten sonra, yağmur verimli üst toprağın çoğunu yıkayarak sürekli bozulmaya uğrayan bir ortam yarattı.” diyor.

Lentz, “Chaco sakinlerinin çoğunun kanyondan göç etmesinden önce, bu sürdürülemez arazi kullanımı uygulamaları peyzajın direncini azaltan ve eski Pueblo halkının ardından gelen yoğun kuraklık dönemine dayanma kabiliyetini muhtemelen daha da kötüleştiren erozyon nöbetleriyle sonuçlandı.” diyor.

University of Cincinnati. 27 Ekim 2021.

Makale: Lentz, D. L., Slotten, V., Dunning, N. P., Jones, J. G., Scarborough, V. L., McCool, J. P., … & Plog, S. (2021). Ecosystem impacts by the Ancestral Puebloans of Chaco Canyon, New Mexico, USA. PloS one, 16(10), e0258369.