Buzullarda Ortaya Çıkan Bu Ayakkabı, 3.000 Yıl Öncesine Ait

Norveç’te Tunç Çağı’ndan kalma bu ayakkabı, son yirmi yılda ülkenin eriyen dağ buzullarından kurtarılan binlerce eski eserden sadece biri.

Asitli toprakta veya devasa buzulların altında hapsolmuş objelerin aksine, Norveç buz parçalarından kurtarılan eserler genellikle kusursuz durumda bulunuyor ve binlerce yıllık donmuş uykudan sonra bile minimum bozulma ve deformasyon taşıyor.

Bunun nedeni, buradaki buz parçalarının nispeten kararlı, hareketsiz ve aşındırıcı bileşikler içermemesi. Bugüne kadar tüm halde silahlar, giysiler, tekstiller, bitki ve hayvan kalıntılarının tümü buzdan çıktı ve binlerce yıllık Norveç tarihini gün ışığına çıkarmaya yardımcı oldu.

Ancak araştırmacılar şimdi, iklim değişikliğinin her şeyi sona erdirebileceğini söylüyor.

(İlgili: Norveç’te, Üzerinde Hâlâ Tüyleri Duran Demir Çağı Oku Bulundu)

Araştırmacılar, sadece birkaç on yıl içinde, Norveç’in büyük buz parçalarının erimeye başladığını, keşfedilmemiş eserleri elementlere ve neredeyse kesin bozulmalara maruz bıraktığını belirtiyor.

NTNU Üniversite Müzesi’nde arkeolog ve doçent olan ortak yazar Birgitte Skar, “2020’de çekilen uydu görüntülerine dayanan bir yüzey araştırması, bilinen buluntulara sahip 10 seçilmiş buz parçasının yüzde 40’ından fazlasının eridiğini gösteriyor.” diyor.

“Bu rakamlar, buzdaki keşifleri korumak için önemli bir tehdit oluşturuyor.”

Eriyen geçmiş

Kar ve buz birikintilerinin biriktiği ve yaz aylarında tamamen erimediği yüksek rakımlarda buz parçaları oluşur. Buzulların aksine, buz parçaları hareket etmez, bu nedenle buz parçaları içinde biriken nesneler yüzlerce veya binlerce yıl boyunca sabit kalabilir. Buz erimeye başladığında, bu nesneler, buz onları yuttuğunda olduğu gibi korunmuş olarak gün ışığına geri döner. Bununla birlikte, bilim insanları erime başladıktan hemen sonra bu nesneleri kurtaramazlarsa, eserleri kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırlar.

Buzul arkeolojisi, dünyanın dört bir yanındaki soğuk, yüksek bölgelerdeki antik kültürleri, bitkileri ve hayvanları inceleyen araştırmacılar için muazzam bir kaynak sağlıyor. Norveç’te araştırmacılar, Kuzey Avrupa ve güney İskandinavya’da ren geyiği avlayan Tunç Çağı avcı kabilelerine ait binlerce eseri ortaya çıkardılar. Yeni rapora göre, ren geyikleri, ısıran böceklerden ve sıcaktan kurtulmak için yaz aylarında bölgenin dağlık buz parçalarına çekiliyordu. Ren geyiğinin gittiği yeri avcılar takip ederek arkalarında bir sürü eser bıraktı.

Güney Norveç’teki dağlık Jotunheimen bölgesinde 2007 yılında keşfedilen 3.000 yıllık ayakkabı, dikkat çeken bir bulgu olmaya devam ediyor. Küçük deri ayakkabının boyutu, bir kadına veya bir gence ait olduğunu düşündürüyor.

Ayakkabı, birkaç ok ve tahta bir kürek yanında keşfedildi, bu da sitenin önemli bir avlanma alanı olduğunu gösteriyor. Yaklaşık MÖ 1100’e tarihlenen ayakkabı, yalnızca Norveç’teki en eski ayakkabı değil, onu keşfeden araştırmacılara göre muhtemelen İskandinavya’da keşfedilen en eski giyim eşyası.

Araştırmacılara göre, Jotunheimen sahasında yapılan diğer araştırmalar, bir Norveç buz parçasında keşfedilen en eski tek nesne olan 6.100 yıllık bir ok sapı da dahil olmak üzere daha eski eserler ortaya çıkardı. Ayakkabının yanında bulunması, sitenin binlerce yıl boyunca insanlar tarafından sürekli olarak kullanıldığını gösteriyor.

Bu olağanüstü bulgulara rağmen, yazarlar, iklim değişikliğinin etkileri sayesinde sayısız diğer kültürel eserin kurtarılmadan önce yok olabileceğinden endişe ediyor.

Norveç Su Kaynakları ve Enerji Müdürlüğü’nün 2022 tarihli bir raporu, 2006’dan bu yana New York şehrinin kabaca yarısı kadar bir alan olan 364 kilometrekarelik buz parçasının eridiğini tahmin ediyor. Eserler ortaya çıktıktan hemen sonra bu buzdan kurtarılmazsa, kaybolma, hasar görme veya sonsuza kadar yok olma riskiyle karşı karşıya kalırlar.

Norveç’teki birkaç buz parçası, özellikle kuzey Norveç’te sistematik olarak incelendi ve çoğunlukla çalışılmamış durumda. Bunu hafifletmek için araştırmacılar, buz parçalarını sistematik olarak incelemek ve çıkan nesneleri güvenceye almak için uzak sensörler kullanarak ulusal bir buz parçası izleme programı başlatmayı öneriyorlar.

Norveç Doğa Araştırmaları Enstitüsü’nde biyolog ve araştırma direktör yardımcısı olan ortak yazar Jørgen Rosvold, “Buzun ıssız ve cansız olduğunu ve bu nedenle çok önemli olmadığını düşünürdük. Bu şimdi değişiyor. Büyük miktarlardaki benzersiz malzeme eriyor ve sonsuza dek yok oluyor.” diyor.

Live Science. 3 Haziran 2022.