Büyük Dinozorlar Yumurtaları Kırmadan Nasıl Oturuyordu?

Oviraptorozorlara ait fosil yuvalar, bu kuş benzeri dinozorların yumurtalarını korumak için kullandıkları özel stratejiyi gösteriyor.

Çin’de bulunan fosilleşmiş bir Oviraptorozor yuvası. Yumurtalar halka şeklinde dizilmiş ve ortada dinozorun oturabileceği boşluk var. C: Kohei Tanaka

Ufacık yumurtalar ile dolu küçük bir yuva üzerinde oturan bir sinek kuşu düşünün. Çok güzel, değil mi? Şimdi ise tam gelişmiş bir su aygırı boyutlarında bir dinozorun, yumurtalarının üzerine yerleştiğini hayal edin: bu durum bir dinozor omletinin tarifi gibi görünüyor.

Ancak dinozor yuvaları üzerine yapılan yeni bir araştırma, yumurtalarının yanında ölmüş olan bir dinozorun yeni ortaya çıkmış bir fosili ile birlikte, dinozorların yumurtalarını ezmekten kaçınmak için bir stratejiye sahip olduklarını gösteriyor: yumurtalarını yuvada bir halka şeklinde dikkatlice istiflemek.

(Moğolistan’da Uçan En Büyük Dinozorlardan Biri Bulundu)

Bulgular, günümüz kuşlarında görülen yuva yapma davranışlarının, dinozor ataları arasında nasıl bir başlangıcı olduğuna dair nadir bir bakış açısı sunuyor.

Araştırmanın eş yazarı paleontolog Darla Zelenitsky, “Büyük olasılıkla yuvada oturma davranışı ilk olarak dinozorlarda evrimleşmişti.” diyor.

Ezilmeyi önlemek

Zelenitsky’nin ekibi, 65 milyon yıl önce yaşamış olan oviraptorozorlar, yani kuş benzeri dinozorlar tarafından yapılmış 40 yuva üzerinde çalıştı.

Bu hayvanların ağırlığı, birkaç kilogram ile yaklaşık 1800 kilogram arasında değişiyordu. Bunların arasında en büyükleri, modern bir su aygırı veya gergedana benziyordu. Yuvaları ise 30 cm ila 3 metre arasında değişiyordu.

Daha küçük olan yuvalarda yumurtalar, merkezde çok az açık alan veya hiç açık alan olmadan kümeleniyordu. Dinozorların ve yuvalarının boyutları büyüdükçe, ortada oturmak için daha fazla boşluk bırakarak, yumurtaları halka şeklinde istifliyorlardı.

(Hindistan’da 150 Milyon Yıllık ‘Deniz Canavarı’ Fosili Bulundu)

Zelenitsky, “İki ila üç katman yumurta var ve yuva merkezinin ortasına doğru eğimli bir sarmalda dizilmişler.” diyor.

Dinozorların neden yuva yaptıklarına gelince, Zelenitsky kesin olarak bilmenin zor olduğunu söylüyor.

“Çoğu kuş yumurtalara ısı sağlamak için yumurtalar üzerinde oturur. Ancak, oviraptorozorlarda durumun böyle olup olmadığını bilmiyoruz. Barınma ya da koruma sağlamak için, belki de sıcaklık sağlamak için olabilir.”

Oviraptorozorların ve yuvasının bir illüstrasyonu. C: Zhao Chuang

Nadir bulgu

Nisan ayında bir başka ekip, Moğolistan’ın Gobi çölünde bulunan bir dinozorun muhteşem korunmuş bir örneğini ortaya çıkardı.

Paleobiyolog Greg Erickson, “Bu nadirin de nadiri bir bulgu.” diyor.

Citipati osmolskae olarak bilinen dinozor, kabaca devekuşu boyutlu bir oviraptorozor idi. Büyük olasılıkla çökmekte olan bir kumula diri diri gömüldü ya da bir kum fırtınasında öldü ve daha sonra kumla kaplandı ve yuvadaki yerini günümüze kadar korudu.

(160 Milyon Yıllık Fosiller İlk Memelilerin Uçabildiklerini Gösteriyor)

Diğer yeni bulgularla tutarlı olarak, yumurtalar, yetişkinlerin ağırlığının en azından bir kısmını taşıyabilen bir merkezi açıklığa sahip bir halkada düzenlenmişti.

Dinozorun erkek mi dişi mi olduğu açık değil. Erickson, bazı modern kuşlarda erkeklerin yuvada durduğunu söylüyor. Hayvan, kanatlarını 12 yumurta üzerine örtmüş ve bu şekilde ölmüştü. Günümüz kuşları yumurtalarını saklamak veya onları diğer etmenlerden korumak için aynı pozu verebiliyor.

Erken kuşlar

Paleontolog Stephen Brusatte, “Bütün bunlar kuşların dinozorlardan evrimleştiğine dair daha fazla kanıt sağlıyor.” diyor.

“Birçoğumuzun aklında, dinozorların günümüz kertenkelelerinin çok daha büyük hali olduğu konusunda bir fikir bulunuyor. Devasa boyutluydular, hantaldılar ve beyinsizdiler. Ancak durum hiç de böyle değil. Hatta birçok dinozor, kuşlara oldukça benziyordu.”

“Hatta bugün dışarıda yürüyebilir ve yaklaşık 10.000 dinozor türünü görebilirsiniz.”

National Geographic. 15 Mayıs 2018.