Bu Zengin Viking Eserlerinin Sahibi Sonunda Bulundu!

İskoçya’da bulunan Galloway koleksiyonunda yer alan süslü kol halkalarından birinin üzerindeki runik yazıt deşifre edildi.

2014 yılında İskoçya’nın batısındaki bir tarlada keşfedilen Galloway koleksiyonu, Britanya ve İrlanda’da şimdiye kadar bulunan en zengin Viking çağı koleksiyonu olarak kabul ediliyor. Şimdi ise, 1.000 yıldan uzun bir süre önce gömülen bu koleksiyonun sahibinin kim olabileceğine dair uzun süredir devam eden tartışma çözülmüş olabilir.

Etkileyici gümüş ve altın koleksiyonunun aslında herkese, yani “topluma” ait olduğu ortaya çıktı – tıpkı bugün olduğu gibi. 2017 yılında Ulusal İskoçya Müzeleri (NMS) tarafından satın alınan koleksiyon, ortak bir servet olarak tanımlanıyor.

Bu bilgi, koleksiyonun dört süslü gümüş “şerit” kol halkasından birinde yer alan ve yeni deşifre edilen runik yazıttan elde edildi. Yazıt, “Bu, toplumun servetidir” anlamına geliyor.

(İlgili: Bu Muhteşem Viking Koleksiyonu Dünyanın Yarısını Dolaşmış)

Ulusal İskoçya Müzeleri’nin Erken Orta Çağ ve Viking Koleksiyonları baş küratörü Dr. Martin Goldberg, bu keşfin, koleksiyonun Avustralya’nın Adelaide kentine ödünç verilerek ilk uluslararası turuna çıkmasıyla aynı zamanda yapıldığını belirtiyor: “Zenginliği paylaşıyoruz. Bu koleksiyon herkesin – tıpkı yazıtın söylediği gibi.”

Goldberg, “Bu koleksiyonun temsil ettiği servetin ortak bir mülkiyet olarak tutulması fikri büyüleyici” diye ekliyor.

Uzmanlar, kol halkasının iç kısmındaki yazıtı – “DIS IS ЇIGNA ˑFˑ” – çözmekte zorlanıyordu çünkü “ЇIGNAF” kelimesi, Erken Orta Çağ Britanya veya İrlanda’da konuşulan herhangi bir dile uymuyordu.

Tartışmalar, son harfin – “F” – her iki tarafına noktalar konularak vurgulandığı ve bunun, “servet” veya “mülk” anlamına gelen “feoh” olarak okunabileceği fark edildiğinde çözüldü. “ЇIGNA” kelimesinin ise Eski İngilizce’de “topluluk” anlamına gelen “higna” kelimesi olduğu anlaşıldı. İlk kelime olan “DIS”in, modern İrlanda’nın bazı bölgelerinde olduğu gibi, “D-i-s” olarak telaffuz edilen “this” (bu) kelimesinin yanlış yazılmış hali olduğu düşünülüyor.

“Higna” kelimesi, Anglo-Sakson belgelerinde genellikle bir dini topluluğu ifade etmek için kullanılıyordu. Goldberg, “Bunu bir kol halkasının üzerine kazınmış halde görmek çok ilginç, çünkü genellikle toprak bağışları ve mülkiyet taleplerinde rastladığımız bir kelime” diyor.

Galler Üniversitesi’nden önde gelen runolog Dr. David Parsons, yazıtın “zor ve alışılmadık” olduğunu belirtiyor.

“Runik yazım kurallarıyla kıyasladığımızda teknik olarak yanlış olan birkaç şey var. Ancak bugün hem konuşma hem de yazılı İngilizcede çok sayıda bölgesel ve deyimsel varyasyon bulunduğunu düşünürsek, bu yazıyı makul bir okuma olarak kabul etmek mümkün hale geliyor. Galloway koleksiyonu bağlamında ise oldukça ikna edici görünüyor.”

Koleksiyonun daha önce farklı sahipleri olduğuna inanılıyordu çünkü üç kol halkasının üzerine Eski İngilizce isimlere ait unsurlar oyulmuştu.

9. yüzyıl civarında gömüldüğü düşünülen ve 2014 yılında Kirkcudbright, Dumfries ve Galloway yakınlarında bir metal dedektörü ile ortaya çıkarılan bu koleksiyon, yüzyılın en önemli arkeolojik buluntularından biri olarak kabul ediliyor.

Koleksiyonun içinde sıradışı bir özenle üretilmiş bir Anglo-Sakson gümüş haçı, üzerinde Latince “Piskopos Hyguald beni yaptırdı” yazısı bulunan kaya kristalinden bir kavanoz ve Orta Çağ’ın en ince işçiliğine sahip altın iplikler gibi yaklaşık 100 farklı eser bulunuyor. Bu eserlerin Anglo-Sakson krallıklarından, İrlanda’dan ve hatta Asya kadar uzak bölgelerden geldiği düşünülüyor.

Goldberg, bir topluluğa ait olduğu anlaşılan bu servetin hangi koşullarda ve hangi topluluk tarafından gömüldüğüne dair soruların hala cevaplanmayı beklediğini söylüyor.

Bu dönem, Viking akınlarının yaşandığı bir zamandı. Büyük Alfred, İskandinavları geri püskürtüyor ve Orta Çağ İngilteresi ile İskoçya’nın temelini atıyordu. Bir teoriye göre koleksiyon, manastırlardan dini eserlerin çalındığı bir dönemde Viking saldırılarından korkan biri tarafından gömülmüş olabilir.

The Guardian. 7 Şubat 2025.