Bu Melez Çocuk, Neandertallerden Çok Sonra Yaşamış

28.000 yıllık Neandertal-i̇nsan melezi “Lapedo Çocuğu,” yakın akrabalarımızın yok oluşundan binlerce yıl sonra yaşamış.

Araştırmacılar, hem Neandertal hem de modern insan özelliklerine sahip olan Lapedo çocuğunun yaşını belirlemek için yeni bir radyokarbon tarihleme yöntemi kullandı.

Yeni analizler, çocuğun yaklaşık MÖ 25.830 ile 26.600 yılları arasında yaşadığını gösteriyor. Bu bulgular, Portekiz’de keşfedilen Lapedo çocuğunun gömülme ritüellerine dair önceki anlayışları değiştiriyor.

Arkeolog João Zilhão, bu keşfin Lapedo Vadisi’ndeki mezarın kültürel önemini vurguladığını belirterek, “Çocuğun ölümü, buranın tabu ilan edilmesine veya avlanma gibi günlük etkinlikler için uygun olmadığına dair bir inanışa yol açmış olabilir. Bu yüzden insanlar bölgeyi, olayın sosyal hafızadan silinmesine kadar terk etmiş olabilir” diyor.

(İlgili: Neandertallerin Göz, Saç ve Ten Rengi Neydi?)

Araştırmanın bulguları, Science Advances dergisinde yayımlandı.

Neandertal-İnsan Melezi Lapedo Çocuğu

Lapedo çocuğunun iskeleti, 1998 yılında Portekiz’in merkezindeki Lagar Velho kaya sığınağında bulundu. Kazılarda gün yüzüne çıkarılan kemikler, araştırmacıların dikkatini hemen çekti çünkü çocuk, Neandertal ve modern insan özelliklerinin bir mozaiğini taşıyordu.

Örneğin, çocuğun çıkık çenesi modern insanlara benziyordu, ancak Neandertaller gibi kısa ve tıknaz bacaklara sahipti.

1990’ların sonlarında, bu bireyin hibrit olduğu fikri hemen kabul görmedi. O dönemde, Neandertaller ile modern insanların çiftleştiğine dair kesin bir genetik kanıt bulunmuyordu. Ancak 2010 yılında ilk Neandertal genomunun dizilenmesi, modern insanlar ile Neandertallerin binlerce yıl boyunca birden fazla kez melezleştiğini ortaya koydu.

Buna rağmen, Lapedo çocuğunun kesin yaşını belirlemek araştırmacılar için zorlu bir süreçti. Önceki dört radyokarbon tarihleme denemesi, mezarın zaman aralığını 20.000 ile 26.000 yıl öncesine kadar uzatan belirsiz sonuçlar verdi. Ancak bu tarihler, yakınlardaki hayvan kemikleriyle tutarsızdı.

Sonunda, bilim insanları bileşene özgü radyokarbon analizi (CSRA) adlı yeni bir yöntem kullanarak Lapedo çocuğunun tarihlenmesini kesinleştirdi. Araştırmacılar, Lapedo çocuğunun başlangıçta düşünülenden binlerce yıl önce yaşadığını belirlediler.

Yeni Tarihleme Yöntemi

Araştırmanın baş yazarı jeokimyacı Bethan Linscott, CSRA yönteminin uzun süredir bilindiğini ancak eski karbon örneklerinin modern kirleticilerden arındırılmasında yeni bir uygulama alanı bulduğunu belirtiyor.

“Bileşene özgü radyokarbon tarihleme yöntemi, arkeolojik kemiklerdeki kirleticileri temizlemede son derece etkili” diyen Linscott, “Özellikle zayıf korunan kemiklerde, eser miktardaki kirlenme bile tarihleme doğruluğunu ciddi şekilde etkileyebilir” diye ekliyor.

Bu yöntem, Lapedo çocuğunun aslında 28.000 yıl önce yaşamış olduğunu ve önceki tarihlendirmenin yanlış olduğunu ortaya çıkardı.

Tavşan Kemikleri ve Mezar Ritüelleri

Araştırmacılar daha sonra, kazılar sırasında çocuğun mezarında bulunduğu düşünülen üç farklı öğeyi yeniden tarihlendirdi:

-Çocuğun üzerine bırakılmış genç bir tavşanın kemikleri
-Çocuğun omzunun yanında bulunan kızıl geyik kemikleri
-Bacaklarının altındaki kömürleşmiş odun kalıntıları (muhtemel bir ritüel ateşi)

Ancak yeni analizler, sadece tavşan kemiklerinin Lapedo çocuğu ile çağdaş olduğunu gösterdi. Kızıl geyik kemikleri ve kömür, çocuğun gömülmesinden çok daha eskiydi. Bu da bunların mezar ritüelinin bir parçası olmadığını ortaya koydu.

Araştırmacılar, tavşanın muhtemelen çocuğun bedeni kefene sarıldıktan sonra bir adak olarak bırakıldığını ve ardından mezarın yaklaşık 28.000 yıl önce kapatıldığını düşünüyor.

Mezar kapatıldıktan sonra bölgenin en az 2.000 yıl boyunca terk edildiği tahmin ediliyor.

Neandertaller ve Modern İnsanlar Arasındaki Etkileşim

Araştırmacılar, Neandertaller ve modern insanlar arasındaki tam zaman dilimi örtüşmesini ve hangi özelliklerin bir gruptan diğerine geçtiğini anlamaya çalışıyor.

Neandertaller yaklaşık 40.000 yıl önce yok oldu, ancak modern insanlar hayatta kaldı. Bu durum, bazı genetik ve morfolojik özelliklerin avantaj sağladığını gösteriyor.

Çalışmada yer almayan Wellesley College’dan paleoantropolog Adam Van Arsdale, “Lagar Velho’dan genetik kanıtımız yok. Ancak bu yeni tarihleme, Lapedo çocuğunun morfolojisi üzerine yapılan yorumları güçlendiriyor” diyor.

Bu keşif, Neandertallerin yok oluş sürecini ve modern insanlarla olan genetik alışverişlerini daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.

Live Science. 7 Mart 2025.

Makale: Linscott, B., et al. 2025. Direct hydroxyproline radiocarbon dating of the Lapedo child (Abrigo do Lagar Velho, Leiria, Portugal). Science Advances.