British Museum, Parthenon Mermerlerini Tarama İsteğini Reddetti

Dijital Arkeoloji Enstitüsü, Londra müzesi ile Yunanistan arasındaki anlaşmazlığın çözülmesini sağlayabilecek bir kopya oluşturmayı umuyordu.

Kültürel mirası kataloglamak, korumak ve yeniden inşa etmek için dijital görüntüleme teknolojilerini kullanan Oxford merkezli bir kuruluş, müzenin Parthenon mermerlerinin 3B taranması talebini reddetmesinin ardından Londra’daki British Museum’a karşı yasal işlem başlatabilir.

Daha önce Palmira’nın yıkılmış Zafer Takı’nın bir kopyasını yapan Dijital Arkeoloji Enstitüsü (IDA), Parthenon’un güney cephesinden bir frizi “kavram kanıtı” olarak dijital anlamda taramayı umuyordu. Nihai amacı, robotları kullanarak Pentelik mermere yontulmuş Parthenon mermerlerinin tam bir kopyasını oluşturmaktı. IDA, bir eğitim kaynağı olarak olanaklarının ötesinde, son derece doğru bir yeniden üretimin, British Museum ile Yunanistan arasındaki mermerler konusunda uzun süredir devam eden anlaşmazlığa potansiyel bir çözüm sunabileceğini öne sürdü.

(İlgili: British Museum: Parthenon Eserlerini Osmanlı’nın İzniyle Aldık)

Parthenon mermerleri, 19. yüzyılın başlarında yedinci Earl Elgin’in emriyle Yunanistan’daki Athena Tapınağı’ndan çıkarılan bir grup friz, metop ve heykeli içeriyor. İngiltere, 1816’da mermerlerin önemli bir bölümünü satın aldı ve 1832’de nesneler, o zamandan beri bir koleksiyonun öne çıkan ögeleri olarak kaldıkları British Museum’da sergilendi.

Mermerleri ülke işgal altındayken çalınan önemli bir kültürel miras parçası olarak gören Yunanistan, ilk olarak 1983’te mermerlerin iadesini resmen talep etmiş olsa da talep reddedildi. Takip eden yıllarda mermerleri geri gönderme çağrılarına rağmen, anlaşmazlıkta çok az ilerleme kaydedildi. İngiltere başbakanı Boris Johnson, Yunanistan başbakanı Kyriakos Mitsotakis’in 2021 yılında yaptığı bir müdahaleye yanıt olarak mermerlerin yasal olarak satın alındığını öne sürerek, daha sonra iadelerine ilişkin kararların hükümetin yetkisinden ziyade müzenin yetkisi dahilinde olduğunu da sözlerine ekledi.

IDA’nın mermerleri 3B tarama isteği, gönderildikten bir aydan fazla bir süre sonra e-posta yoluyla reddedildi. IDA genel direktörü Roger Michel, talebi reddeden mektubu “tuhaf” olarak nitelendirdi.

Michel, “British Museum’daki her şey kamuya ait, mermerler vergi dolarlarıyla satın alındı. 1963 Tarihli British Museum Yasası’nın belirttiği gibi, bu nesneleri halka açık hale getirmek müze mütevellilerinin görevidir. British Museum’da tutulan nesnelerin büyük çoğunluğunun halka açık olmaması, liberal bir erişim politikasına sahip olmak için daha fazla neden oluşturur.” diyor.

İznin reddedilmesine rağmen, IDA’dan bir ekip British Museum’a iPad boyutunda bir tarayıcı getirdi ve tarama yapmaya başladı. Müze, o sırada yaptığı açıklamada, “galerilerde izinsiz tarama yapıldığına dair haber duymaktan derinden endişe duyduklarını” belirterek, hareketi “ziyaretçi düzenlemelerinin ihlali” olarak ilan etti.

Michel ise 3B taramaları barındıracak şekilde hazırlanmış gibi görünen müze ziyaretçi yönergelerine tamamen bağlı kaldıklarını söylüyor.

Bir British Museum sözcüsü yaptığı açıklamada şunları söyledi: “IDA gibi çok çeşitli akademisyenlerden ve özel şirketlerden, koleksiyondan farklı nesneleri araştırmak ve incelemek için birçok talep alıyoruz ve bir hayır kurumu olarak bunların çoğunu kolaylaştırmak için mümkün olduğunca çok çalışıyoruz.”

”Dijital tarama, araştırmada önemli bir rol oynuyor ve Parthenon Heykelleri de dahil olmak üzere birçok farklı nesne için yeni keşiflerin kilidini açma potansiyeline sahip. Daha geniş çalışmalarımızın bir parçası olarak yeteneklerini tam olarak anlamak için dijital taramaya yaklaşımımızı keşfetmeye devam ediyoruz.”

Sözcü, British Museum’un geçmişte koleksiyon objeleri üzerinde 3B tarama kullandığını ve 2013 ve 2017 yıllarında Atina’daki Akropolis Müzesi’nden bir ekibin Parthenon mermerleri taramasına izin verdiğini de sözlerine ekledi.

2013 yılının “3B tarama için taş devri” olduğunu belirten Michel, “Taramamız British Museum için nasıl bir tehdit oluşturuyor? Bunu tartışmalı bir konu haline getirdiler.” diyor. Bugün, mermerler orijinal renginden ve orijinal taşın yaklaşık yüzde 25’inden yoksun. Michel’e göre bir rekonstrüksiyon çalışması, müzenin mermerleri orijinaline daha uygun bir biçimde sunmasına izin verecek ve potansiyel olarak Yunanistan ile İngiltere arasındaki yatışmayı kolaylaştıracak. En azından uluslar proje üzerinde işbirliği içinde çalışabilirler. Michel, belki de British Museum’un orijinal mermerleri iade edebileceğini ve bunun yerine replikasını koruyabileceğini söylüyor

IDA şu anda avukatlarla görüşüyor ve British Museum’un tipik olarak verdiği erişim taleplerinin sayısını ve oranını daha iyi anlamak için Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası talebinde bulundu.

Michel, “British Museum mütevellilerinin bu nesneleri kullanılabilir hale getirme görevi var mı ve bu görevin kapsamı nedir? Bu, bir yargıcın cevap vereceği yasal soru.” diyor.

Hyperallergic. 11 Nisan 2022.