Britanya’da 5.500 Yıl Önce Deniz Suyundan Tuz Çıkarılıyordu

Britanya’nın Neolitik insanları, günümüzden 5.500 yıldan daha öncesinde endüstriyel yöntemlerle deniz suyundan tuz elde ediyordu.

Bu keşif Büyük Britanya’da yaşayanların Tunç çağı öncesinde, düşünülenden binlerce yıl daha erken bir tarihte tuz üretimine başladıkları anlamına geliyor. Tuz elde etme teknolojisinin Britanya’ya Avrupa kıtasından gelen göçmenlerce getirilmiş olması mümkün.

Birleşik Krallık’ta Redcar’da yaşayan bağımsız arkeolog Stephen Sherlock, “Bu durum, Neolitik topluma dair düşüncelerimizi değiştirdi.” diyor.

Avrupa anakarasında, tuncun bulunuşundan önce, Neolitik dönemde MÖ 6.050 gibi erken bir tarihte tuzlu suyun ısıtılmasıyla tuz üretildiğine dair kanıtlar bulunmuştu. Bununla birlikte, Britanya’da bilinen en erken kanıt Somerset’te Brean Down’dan gelmişti. Buna göre, Tunç çağı insanları burada MÖ 1.400 civarında tuz üretiyorlardı.

(Egeli Tarımcılar Britanya’daki İnsanların Yerini Almış)

Sherlock, kuzey-doğu İngiltere’de Loftus yakınlarındaki Street House’da uzun yıllardır kazı yapıyor. Yerleşim, yaklaşık 5.700 yıl öncesinde Neolitik dönemden başlayarak Tunç çağı sonları ve Demir çağı içlerine, sonrasında da MS 7. yüzyıl Anglo-Sakson dönemine kadar kullanılmış.

Jeofizik araştırmalar sonucu Neolitik bir evden 200 metre kadar uzaklıkta bir yapı tespit edilmesiyle Sherlock kazıya başladı.

Sherlock, “Yapı yaklaşık bir metrelik toprakla örtülmüştü.” şeklinde açıklıyor. Toprağın altında dar bir girişle ulaşılan 2,8 x 2 metre boyutlarındaki alanın üç noktasında yoğun yanık izleri ve kömür kalıntıları tespit ettiğini belirtiyor. Sherlock, bunların ocak olduğunu iddia ediyor. Kömür tabakası içinde bulunan bir fındık kabuğu radyo-karbon analiziyle MÖ 3.766 ile 3.647 arasına tarihlendi.

Benzer yapılar, Britanya’da Demir çağı tabakalarından biliniyor ve genellikle deniz suyundan tuz elde etmede kullanılan “tuzlalar” olarak değerlendiriliyorlar. Su, ateşin üzerine yerleştirilen, taşlarla desteklenen büyük boyutlu pişmiş toprak kapların içine konuyordu. Isı, suyu buharlaştırıyor ve geride tuz kristallerini bırakıyordu. Sherlock, tuz üretiminin kanıtı olarak kabul edilebilecek çanak çömlek parçaları buldu.

“Buluntuları tuz üretimi uzmanlarına gösterdim.” şeklinde açıklıyor. “Bunların Demir çağında bulunmasının beklendiğini belirttiler.”

Sherlock, büyük olasılıkla tuzun toplumda en değerli ürün olduğunu belirtiyor. Elde etmesi zordu ve yiyeceklerin tatlandırılması ya da korunmasında kullanılabilirdi. “Tuzu kontrol edenler en zenginler arasında yer alabilirlerdi.” diyor. 

New Scientist. 31 Mart 2021.

Makale: Sherlock, S. J. (2021). Early Neolithic salt production at Street House, Loftus, north-east England. Antiquity, 1-22.