Bonobolar, Sanıldığı gibi Barışçıl Primatlar Değilmiş

Erkek erkeğe saldırganlık bonobolarda şempanzelere göre daha sık görülüyor, ancak erkeklerle dişiler arasındaki saldırganlık daha az yaygın.

Araştırmacılar, erkeklerin şempanzelere göre birbirlerine karşı daha fazla saldırganlık sergilediğini keşfettikten sonra, bonoboların uzun zamandır düşündükleri barışsever primatlar olmadığını söylüyorlar.

Bonobolar ve şempanzeler insanların yaşayan yakın akrabaları. Şempanzelerin birbirlerine karşı – bazen öldürene kadar – saldırganlık gösterdikleri bilinirken, bilinen hiçbir öldürme vakası olmamasına dayanarak bonoboların uzun zamandır daha uyumlu bir şekilde yaşadıkları düşünülüyordu.

Aradaki fark, doğal seçilimin erkek bonobolarda saldırganlığa karşı çalıştığı teorisinin ortaya atılmasına yol açtı.

Artık araştırmalar bu fikri tersine çevirdi ve araştırmacılar özellikle erkeklerin kavga ettiği vakalara baktığında bile, bonoboların şempanzelere kıyasla daha yüksek oranda erkek-erkeğe saldırganlık gösterdiğini ortaya çıkardı.

Araştırmanın ilk yazarı olan Boston Üniversitesi’nden Dr. Maud Mouginot, “Bu o kadar karmaşık davranışlara sahip bir tür ki, türü sadece hippi olmakla sınırlamak bu çalışma için işe yaramayacak. Bu çok basite indirgemek.” diyor.

(İlgili: Bonobo ve Şempanzeler, İnsanlar Hakkında Ne Anlatıyor?)

“Sanırım şu anda bildiğimiz şey, bonoboların ve şempanzelerin saldırganlığı kullandıkları ve bunu farklı şekillerde kullandıkları. Ve bu konuda farklı stratejileri var. Şimdi keşfedilmesi gereken ilginç bir alan da bu farklı stratejilerin neden ve ne zaman evrimleştiği.”

Current Biology dergisinde yazan Mouginot ve meslektaşları, Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ndeki Kokolopori Bonobo Koruma Alanı’ndaki üç topluluktaki 12 erkek bonoboyu ve Tanzanya’daki Gombe ulusal parkındaki iki topluluktaki 14 erkek şempanzeyi nasıl takip ettiklerini anlatıyor.

Her erkek, uyanık olduğu saatlerde araştırmacılar tarafından bireysel olarak takip edildi; bu sırada türünün diğer üyeleriyle agresif fiziksel temas ve hücum etme ve kovalama gibi diğer agresif eylemler de dahil olmak üzere etkileşimleri kaydedildi.

Genel olarak ekip, 2.047 saat boyunca izlenen bonoboları içeren 521 agresif etkileşim ve belirlenen şempanzeler arasında 7.309 saat boyunca 654 agresif etkileşim kaydetti.

Ekip, şempanzelerin daha şiddetli saldırganlık (cinayet, bebek öldürme ve cinsel baskı gibi) gösterdiğini gösteren önceki çalışmalara rağmen, sonuçların erkekler arasındaki saldırgan eylemlerin bonobolarda şempanzelere göre 2,8 kat daha sık olduğunu, özellikle fiziksel temas içeren eylemlerin ise 3,0 kat daha sık olduğunu ortaya çıkardığını söylüyor.

Her iki tür için de daha agresif olan erkeklerin dişilerle çiftleşmede daha başarılı olduğu görüldü.

Her ne kadar centilmenliğin tam bir modeli olmasa da, erkek bonobolar dişilere şempanzelerden farklı davranıyordu: Ekip, erkek-dişi saldırganlığının daha az yaygın olduğunu ve dişi-erkeğe saldırganlığın, ilkinde ikincisine göre daha yaygın olduğunu buldu. Bu, ekibin dişi bonoboların sosyal gruptaki erkeklerden daha üstün olduğu sonucuna vardığı bir durum.

İnsanların da bu tür ilişkiler kurduğuna dikkat çeken Mouginot, “Örneğin erkek ve dişi bonoboların yakın bir ilişki kurduğunu literatürden biliyoruz… ve bunu şempanzelerde gözlemlemiyoruz.” diyor.

Araştırmacılar, erkek bonobolar arasındaki saldırgan eylemlerin yalnızca yüzde 1’inin primatların bir araya gelmesinden kaynaklandığını, şempanzelerde ise bu oranın yüzde 13 olduğunu ekliyor. Bu, şempanzelerdeki saldırganlık sıklığının daha düşük olmasını açıklayabilecek bir bulgu.

Mouginot, “Bu daha riskli çünkü elbette karşınızda birden fazla birey varsa tamamen mağlup olabilirsiniz” diyor.

The Guardian. 12 Nisan 2024.

Makale: Mouginot, M., Wilson, M. L., Desai, N., & Surbeck, M. (2024). Differences in expression of male aggression between wild bonobos and chimpanzees. Current Biology.