Bonobolar Adil Paylaştırılmayan Ödülleri Reddediyor

İnsanların en yakın akrabalarından bonobolar, ödüller eşit dağıtılmadığında iş birliğine yanaşmıyor ve adaletsizliği reddediyor.

İnsan dışındaki hayvanların adalet duygusuna sahip olup olmadığı sorusu uzun zamandır tartışılıyor. Bazı araştırmalar, primatların ve diğer iş birlikçi türlerin eşitsizliğe karşı bir hoşnutsuzluk gösterdiğini öne sürerken, diğerleri eşitsiz ödüllere verilen tepkilerin hüsran, sosyal hayal kırıklığı veya yiyecek beklentileriyle açıklanabileceğini öne sürüyor.

Adaletin evrimsel kökenlerini daha iyi anlamak için Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü ve Utrecht Üniversitesi’nden araştırmacılar, insanların en yakın akrabalarından biri olan bonobolarda adaletsizliğe karşı hoşnutsuzluğu araştırdılar.

(İlgili: Bonobolar, Bilgisizliği Fark Edip Buna Göre İletişim Kuruyor)

Çalışma, Leipzig Hayvanat Bahçesi’ndeki Wolfgang Köhler Primat Araştırma Merkezi’nde altı bonobo ile gerçekleştirildi. Araştırmacılar, yerleşik adaletsizlik paradigmalarını kullanarak iki tur deney gerçekleştirdiler: Birincisinde bonobolar sembolleri ödüllerle değiştirdiler, ikincisinde ise tepkilerinin deneycinin hayal kırıklığına uğramasından kaynaklanıp kaynaklanmadığını test ettiler. Çalışma Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences dergisinde yayımlandı.

Bonobolar adil olmayan bir muameleye maruz kaldıklarında iş birliği yapmayı reddettiler

Sonuçlar, bonoboların partnerlerinden daha az ödül aldıklarında kendi paylarını almayı sıkça reddettiklerini gösterdi. Şempanzelerin aksine, tepkileri yalnızca hayal kırıklığıyla açıklanamadı ve bu da bonoboların haksız muameleyi gerçekten fark edip buna karşı tepki verdikleri fikrini destekliyor.

Utrecht Üniversitesi’nden başyazar Kia Radovanović, “Bonoboların adaletsiz ödüllerle karşılaştıklarında sıklıkla katılım göstermeyi reddettiklerini gördük” diyor. “Şempanzelerin aksine, tepkileri yalnızca deneyi gerçekleştiren kişiye karşı duydukları hayal kırıklığından kaynaklanmıyordu, aynı zamanda eşitsiz muameleye karşı gerçek bir hoşnutsuzluğu da yansıtıyordu.”

İlginç bir şekilde bonobolar, insanlarda görülen davranış kalıplarına benzer şekilde, yakın ilişki içindeki partnerlerle etkileşimde bulunurken adaletsizliğe karşı daha hoşgörülüydü. Bu durum, sosyal bağların adalete verilen tepkileri etkileyebileceğini ve adaletsizlikten kaçınmanın iş birliği için dengeleyici bir güç olarak evrimleştiği fikrini pekiştirdiğini gösteriyor.

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü Direktörü Daniel Haun, “Bu çalışma, adaletin nasıl evrimleşmiş olabileceğine dair yeni bakış açıları sunuyor, fakat daha fazla araştırmaya ihtiyaç var” diyor. “Daha büyük bonobo gruplarını test etmek ve doğal iş birliği ortamlarında adaletsizlik kaçınmayı incelemek, bu duruma karşı anlayışımızı geliştirmenin anahtarı olacak.”

Bulgular, adaletsizlikten kaçınma konusundaki halihazırda süregelen tartışmaya katkıda bulunuyor ve bonoboları adaletin evrimini incelemeye yönelik benzersiz bir model olarak öne çıkarıyor.

Makale: Radovanović, K., Lorskens, A., Schütte, S., Bräuer, J., Call, J., Haun, D. B., & Van Leeuwen, E. J. (2025). Bonobos respond aversively to unequal reward distributions. Proceedings B, 292(2045), 20242873.