Bizans Sikkesi, Yasaklı Süpernovayı Gösteriyor Olabilir

MS 1054 yılında bir süpernova uzun bir süre gökyüzünde parladı, ancak Bizanslı yazarlar bunun hakkında hiçbir zaman yazmadılar.

MS 1054’te yakındaki bir yıldızın enerjisi tükendi ve göz kamaştırıcı bir süpernova patlamasıyla patladı. 6.500 ışıkyılı uzaklıkta olmasına rağmen, patlama 23 gün ve birkaç yüz gece boyunca Dünya üzerindeki gökyüzünde açıkça görüldü.

Şimdi “SN 1054” olarak bilinen patlama o kadar parlaktı ki, Çinli gökbilimciler onu “misafir yıldız” olarak adlandırırken, Japonya, Irak ve muhtemelen Amerika’daki gökyüzü gözlemcileri patlamanın ani görünümünü kaydettiler.

(İlgili: Afyon’daki Bizans Kentinde Nadir Bizans Kılıçları Bulundu)

Ancak, o zamanlar büyük ölçüde Bizans İmparatoru IX. Constantinus ve Hıristiyan kilisesi tarafından yönetilen Avrupa’da, gökyüzündeki büyük, göz kamaştırıcı patlamadan bir kez bile söz edilmedi.

Peki neden? Kilise, birden ortaya çıkan bu yıldızı görmezden mi geldi, yoksa bu kozmosun gerçekliğini örtmek için daha alçakça bir plan mıydı? Yeni araştırmaya göre, cevaba dair bir ipucu beklenmedik bir yerde olabilir: Sınırlı sayıda üretilen bir altın sikke.

European Journal of Science and Theology’nin Ağustos 2022 sayısında yayımlanan bir çalışmada, araştırmacılardan oluşan bir ekip, MS 1042’den 1055’e kadar IX. Constantinus döneminde basılan dört Bizans altın sikkesini analiz etti.

Araştırmacılar, sikkelerden üçü yalnızca bir yıldız barındırırken, dördüncü sikkenin, imparatorun kafasının bir görüntüsünü çerçeveleyen iki parlak yıldızı gösterdiğini ve 1054 süpernovasının incelikli ve muhtemelen inanışa ters düşen bir tasviri barındırıyor olabileceğini öne sürüyorlar.

Araştırma ekibinin yorumuna göre, imparatorun başı güneşi temsil ediyor, doğu yıldızı Venüs’ü (sabah yıldızı” olarak da adlandırılan, düzenli olarak görülebilen bir yıldız) temsil ederken, batı yıldızı Venüs’ün karşısında gündüz gökyüzünde yaklaşık bir ay boyunca görülebilen SN 1054’ü temsil ediyor.

Ekip, iki yıldızın, Temmuz 1054’te Büyük Bölünme adı verilen bir olay sırasında birbirinden ayrılarak savaşan Doğu Ortodoks ve Batı Katolik kiliselerini de temsil edebileceğini ekliyor.

Bu yorum doğruysa ve nadir sikke “SN 1054’ü” gösteriyorsa, o zaman bu, Bizans yazarların dini kısıtlamalar nedeniyle süpernova hakkında çalışmalarının veya yazmalarının yasaklanmış olabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, kilisenin “sözde mükemmel ve sonsuz gece gökyüzünde gözlemlenen değişikliklere karşı felsefi bir önyargıya” sahip olabileceğini söylüyor.

O zamanki bölünmenin kaosuyla birlikte ele alındığında, kilise yetkilileri süpernovayı basitçe görmezden gelmiş olabilirler. Ancak en az bir akıllı yazar, sansürden kurtulmanın bir yolunu bulmuş olabilir.

“Kilisenin astronomi/astroloji konusundaki tutumu göz önüne alındığında, teolojik/astronomik statükoyu tehdit edecek herhangi bir olayın – bariz bir süpernova da dahil olmak üzere – meydana geldiğini bildirmemek için güçlü bir baskı olmalıydı. Belki de zeki bir astronomun olayı kaydetmesinin yollarından biri şifre kullanmaktı. Yani 1054 olayından sonra basılan özel bir baskıya ait sikke.”

Araştırmacılar ayrıca farklı bir ayrıntıyı gün ışığına çıkaran bu iki yıldızlı sikkenin 36 kopyasını incelemek için çeşitli müze koleksiyonlarını da ziyaret etti. Sikkelerde gösterilen batı yıldızının boyutu tek tip değildi, ancak zamanla küçülüyor gibiydi. Bunun muhtemelen SN 1054’ün Dünya’nın gökyüzünde kademeli olarak kararmasını temsil etmesi gerekiyor.

Çalışma yazarları, somut kanıtlardan yoksun olmalarına rağmen, bunlar makul hipotezler. Sikkelerin üzerindeki yıldızların boyutu ve dizilimi tamamen başka bir şeyi temsil ediyor olabilir ve sadece süpernovanın ortaya çıkması ile denk gelmiş olabilir.

Ayrıca, incelenen 36 sikkeden herhangi birine atanan kesin bir tarih yok, bu nedenle süpernova ortaya çıkmadan önce mi yoksa sonra mı basıldığını söylemek imkansız.

Bugün SN 1054, Yengeç Bulutsusu olarak hala görülebiliyor – ancak güzelliğini doğru bir şekilde görebilmek için çok iyi bir teleskopa ihtiyacınız var.

Live Science. 8 Eylül 2022.

Makale: Filipović, M. D., Payne, J. L., Jarret, T., Tothill, N. F., Crawford, E. J., Urošević, D., … & Ilić, M. (2022). European historical evidence of the supernova of AD 1054 coins of Constantine IX and SN 1054. arXiv preprint arXiv:2206.00392.