Bir Roma Şehrinin Tamamı Kazılmadan Ortaya Çıkarıldı

Arkeologlar, yer altındaki kalıntıların şaşırtıcı detaylarını ortaya çıkaran gelişmiş yeraltı radarı (GPR) kullanarak İtalya’daki bir Roma kenti olan Falerii Novi’nin tamamını haritalamayı başardı. Bu teknoloji, antik yerleşimler hakkındaki anlayışımızda devrim yaratabilir.

Cambridge Üniversitesi ve Gent Üniversitesi’nden oluşan ekip, hamam kompleksi, pazar yeri, tapınak, daha önce görülmemiş halka açık bir anıt, hatta şehrin yayılan su borusu ağını keşfetti. Şimdi arkeologlar, farklı derinliklere bakarak yerleşmenin yüzlerce yıl boyunca nasıl evrimleştiğini inceleyebilirler.

Çalışma, daha geniş alanları daha önce hiç olmadığı kadar yüksek çözünürlükte keşfetmeyi mümkün kılan GPR teknolojisindeki son gelişmelerden yararlandı. Bu teknoloji, antik kentlerin araştırılmasında büyük etki gösterebilir, çünkü çoğu çok büyük oldukları için ya da modern yapılar altında sıkıştıkları için kazılamıyor.

(Radarla Devasa Viking Gemi Mezarı Keşfedildi)

GPR sıradan bir radar gibi çalışır, radyo dalgalarını nesnelerden yansıtır ve farklı derinliklerde bir resim oluşturmak için bu ekoyu kullanır. GPR enstrümanlarını kullanan arkeologlar, şehir duvarlarının içindeki 30.5 hektarın tamamını, her 12.5 cm’de bir okuma alarak incelediler. Falerii Novi’nin büyüklüğü, Pompeii’nin yarısından biraz azdı.

Roma’nın 50 km kuzeyinde bulunan ve ilk olarak MÖ 241’de iskan edilen Falerii Novi, Ortaçağ’a kadar (Yaklaşık MS 700’e kadar) hayatta kaldı. Ekibin GPR verileri, artık şehrin bu dönemde yaşadığı bazı fiziksel değişiklikleri ortaya çıkarmaya başlayabilir. Ekip şimdiden bazı taşların devşirildiğine dair izler buldu.

Çalışma ayrıca Roma kentsel tasarımıyla ilgili bazı varsayımlara da meydan okuyor ve Falerii Novi’nin düzeninin Pompeii gibi üzerinde iyi çalışılmış birçok kasabadan daha az standartlaştırıldığını gösteriyor. Ekip tarafından keşfedilen tapınak, pazar yapısı ve hamam kompleksi de mimari açıdan küçük bir şehirde beklenenden daha özenliydi.

GPR verileri, güney bölgesinde şehrin duvarlarının hemen içinde bulunan su kemerine giden bir dizi su borusuna bağlı büyük bir dikdörtgen binayı ortaya çıkardı. Dikkat çekici bir şekilde bu borular normalde beklendiği gibi sadece sokaklar boyunca değil, Falerii Novi yerleşmesindeki kent bloklarının çoğunda görüldü.

Daha da beklenmedik bir şekilde şehrin kuzey kapısının yakınında, porticus dubleksinde (merkezi sütun dizisine sahip kapalı bir geçit) birbirine bakan bir çift büyük yapı tespit edildi. Ekip, başka bir yeleşmede buna benzer bir yapı bilmiyor fakat bunların etkileyici bir halk anıtının bir parçası olduğuna inanıyorlar ve bu yapılar şehrin kenarında ilginç bir kutsal manzara sunuyor.

(Yeni Tarihleme Yöntemi Tarihöncesine Işık Tutuyor)

Araştırmanın yazarlarından Profesör Martin Millett, “Falerii Novi’de elde ettiğimiz detayların hayret veren seviyesi ve GPR’nin ortaya koyduğu şaşırtıcı özellikler gösteriyor ki, bu tür bir radar araştırması arkeologların kentsel bölgeleri bir bütün olarak araştırma şeklini değiştirebilir.” diyor.

Millett ve meslektaşları, İtalya’daki Interamna Lirenas’ı ve daha küçük ölçekte Kuzey Yorkshire’daki Alborough’u araştırmak için GPR’yi çoktan kullandılar, ancak şimdi çok daha büyük bölgelere uygulandığını görmeyi umuyorlar.

Millett, “GPR’nin Türkiye’de Milet ören yeri, Yunanistan’da Nicopolis veya Libya’da Cyrene gibi büyük bir şehri araştırmak için kullanıldığını hayal etmek şimdi daha gerçekçi ve heyecan verici. Hala Roma kent yaşamı hakkında öğrenecek çok şeyimiz var ve bu teknoloji onlarca yıl boyunca eşi benzeri görülmemiş fırsatlar açmalı.” diyor.

Bununla birlikte, bu tür yüksek çözünürlüklü haritalamanın ürettiği büyük veri zenginliği önemli zorluklar da yaratıyor. Geleneksel manuel veri analizi yöntemleri çok zaman alıcı ve tek bir hektarı tam olarak belgelemek için yaklaşık 20 saat gerekiyor. Araştırmacıların Falerii Novi’yi incelemeyi bitirmeleri biraz zaman alacak ancak süreci hızlandırmak için yeni otomatik teknikler geliştiriliyor.

Falerii Novi tarihi kayıtlarda iyi belgelenmiş. ve üzerine modern binalar inşa edilmemiş. Manyetometre gibi diğer tahrip etmeyen teknikler kullanılarak onlarca yıldır analizlerin konusu oldu ancak şimdi GPR çok daha eksiksiz bir tablo ortaya koyuyor.

University of Cambridge. 9 Haziran 2020.

Makale: Verdonck, L., Launaro, A., Vermeulen, F., & Millett, M. (2020). Ground-penetrating radar survey at Falerii Novi: a new approach to the study of Roman cities. Antiquity, 94(375), 705-723.