Bilinen En Eski Memeli Atası Mallorca’da Keşfedildi

Mallorca’da bulunan 270 milyon yıllık fosil, kılıç dişli yırtıcıların sonunda memelilere evrilecek olan soyu gorgonopsidlere ait.

Institut Català de Paleontologia Miquel Crusafont (ICP) ve Museu Balear de Ciègency Naturals (MUCBO | MBCN) öncülüğünde çalışan uluslararası bir araştırma ekibi, günümüz Mallorca’sında 270 ila 280 milyon yıl önce yaşamış bir hayvan fosilini başarıyla tanımladı.

Nature Communications dergisinde yayımlanan keşif, yalnızca bulunan fosil kalıntılarının sayısı nedeniyle değil, aynı zamanda gezegendeki bilinen en eski gorgonopsid-kılıç dişli yırtıcıların sonunda memelilere evrilecek olan soyu-olması nedeniyle de dikkat çekici.

(İlgili: Dinozora Saldıran Bir Memelinin Nadir Fosilini İnceleyin)

Gorgonopsidler, 270 ila 250 milyon yıl önce Permiyen döneminde yaşamış ve soyu tükenmiş bir sinapsit grubu. 50 milyon yıl sonra ilk memelilerin ortaya çıkmasına neden olacak evrimsel soya aitlerdi. Modern memeliler gibi sıcakkanlıydılar, ama büyük çoğunluğun aksine yumurta bırakıyorlardı. Etoburdular ve karakteristik “kılıç diş” özelliğini geliştiren ilk hayvanlardı. Yaşadıkları ekosistemlerde çoğunlukla süper yırtıcı konumundaydılar; görünüşleri köpeğe benziyordu fakat kulakları veya kürkleri yoktu.

Mallorca’da ortaya çıkarılan fosil kalıntıları, yaklaşık bir metre uzunluğunda, küçük ila orta boyutlu bir hayvana ait ve Mallorca’daki Serra de Tramuntana’nın Banyalbufar bölgesinde keşfedildi. Farklı dönemlerde gerçekleştirilen üç kazıda, bu alandan büyük miktarda malzeme elde edildi.

(C: Anna Solé / Institut Català de Paleontologia Miquel Crusafont)

Museu Balear de Ciències Naturals (MUCBO | MBCN) küratörü, ICP’de araştırma görevlisi ve makalenin baş yazarı Rafel Matamales, “Bu kadar çok kemik kalıntısı bulmak gerçekten şaşırtıcı. Kafatası parçalarından omur ve kaburgalara, hatta çok iyi korunmuş bir uyluk kemiğine kadar her şeyi bulduk. Aslında, bu kazıya başladığımızda, Mallorca’da bu tür bir hayvana ait bu kadar çok kalıntı bulacağımızı hiç düşünmemiştik” diye açıklıyor.

Bu fosilin Balear Adaları’nda bulunması, başlı başına sıra dışı. Daha önce bilinen gorgonopsid kalıntıları, genellikle Rusya veya Güney Afrika gibi daha yüksek enlemlerde ortaya çıkmıştı. Araştırmacıları şaşırtan bir diğer husus ise fosilin yaşı.

Institut Català de Paleontologia Miquel Crusafont’taki (ICP) Hesaplamalı Biyomekanik ve Yaşam Tarihi Evrimi birimi başkanı ve makalenin kıdemli yazarı Josep Fortuny, “Bu fosil büyük olasılıkla gezegendeki en eski gorgonopsid örneği. Mallorca’da bulduğumuz fosil en az 270 milyon yaşında, oysa dünya genelindeki diğer gorgonopsid kayıtları biraz daha genç” diye belirtiyor.

Kazılan fosiller arasında neredeyse bütünüyle korunmuş bir bacak kalıntısı, araştırmacılara hayvanın nasıl hareket ettiğini detaylı inceleme olanağı sağladı. Bacakları daha açık bir şekilde atalarından kalma bir hareket yeteneğine sahip sürüngenlerin aksine, gorgonopsidlerin bacakları daha dikey bir konumdaydı; bu özellik, onların hem sürüngenler hem de memeliler arasında yer alan özgün bir yürüyüş ve özellikle koşma şeklini mümkün kıldı.

Bulunan kılıç dişleri ise hayvanın etçil beslenme alışkanlığına işaret ediyor. ICP’de araştırmacı ve Museu de la Conca Dellà direktörü Àngel Galobart, “Tüm gorgonopsidler gibi bu da etobur bir hayvan. Kılıç dişleri, ekosistemlerdeki büyük yırtıcılar arasında ortak bir özellik olarak karşımıza çıkıyor” diye vurguluyor.

Mallorca’nın bir ada olmadığı zamanlar

Permiyen döneminde, yani yaklaşık 270 milyon yıl önce, Mallorca henüz bir ada değildi; süper kıta Pangea’nın bir parçasıydı. O dönemde bölge, bugün Kongo veya Gine gibi ülkelerin bulunduğu ekvator enleminde yer alıyordu. Bu coğrafyada muson tipi iklim hâkimdi; hem yoğun yağış alan hem de çok kurak mevsimlerin yaşandığı bir ortam söz konusuydu.

Fosillerin bulunduğu alanın, gorgonopsidler ve diğer faunanın ihtiyaçlarını gidermek üzere kullandığı geçici göletleri barındıran bir taşkın yatağı olduğu anlaşılıyor. Bu ekosistemde, aralarında Tramuntanasaurus tiai‘nin de dahil olduğu eski bir otçul sürüngen grubu olan moradisaurine captorhinids gibi canlılar da yer alıyordu. Söz konusu türler, gorgonopsidlerin beslenme düzeninin bir parçası olmuş olabilir.

Balear Adaları, alan olarak dar olsa da fosil zenginliği açısından olağanüstü kalıntılara ev sahipliği yapıyor. En çok incelenen ve iyi bilinen kalıntılar Pleistosen ve Holosen dönemlerine ait olsa da, başka dönemlere ait dikkate değer buluntular da mevcut: dünyanın en eski sivrisineğinden, yaklaşık bin ammonit türüne (kalamarlarla akraba olan kafadanbacaklılar), atların ve su aygırlarının atalarına, dev köpekbalıklarına ve büyük mercan resiflerine kadar pek çok örnek bulunuyor.

Miquel Crusafont Catalan Institute of Paleontology. 17 Aralık 2024.

Makale: Matamales-Andreu, R., Kammerer, C.F., Angielczyk, K.D. vd. (2024). Early–middle Permian Mediterranean gorgonopsian suggests an equatorial origin of therapsids. Nat Commun 15, 10346.