Beşiktaş’ta İstanbul’un En Eski Mezarlığı Kazılıyor

Beşiktaşta bir süredir devam eden metro kazılarında, yaklaşık 3.500 yıllık, İstanbul’un en eski mezarlığı kazılıyor. Kazılarda şimdiye kadar 35 mezar tespit edildi.

Fotoğrafta üç bireyin birlikte gömüldüğü ve iskeletlerden birinin başının yanında mezar hediyesi olarak taş balta konulduğu görülüyor.

Beşiktaş metro istasyonunda süren arkeolojik kazılarda, mevcut bulgulara göre son tunç çağı ile demir çağının başlangıcına (MÖ 1500 – 1200) tarihlenen bir mezarlık kazılıyor. Kuzey Karadeniz step kültürüne ait kurgan tipi mezarların ortaya çıkması, bu insanların Karadeniz’den göç ettiğini gösteriyor.

İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürü Zeynep Kızıltan başkanlığında yürütülen kazılarda, birçok arkeolog ve işçi çalışıyor. Kızıltan, buranın İstanbul’un bilinen en eski mezarlığı olduğunu belirtiyor. Dairesel planlı taş yığınlarının Kuzey Karadeniz step kültürüne ait ölü gömme adeti olan kurgan tipi mezarlar olduğu belirtiliyor. Arkeologlar bu mezarların kimlere ait olabileceğinin şimdilik belli olmadığını belirtse de, iskeletler üzerinde yapılacak incelemelerle birçok bilgi edinilecek. (Beşiktaş Metro Kazısındaki Mezarlar Karadeniz’den Göç Edenlere Ait)

Karadeniz’den göç eden insanlar

Kazı alanında tespit edilen insanların, Kuzey Karadeniz’den Boğaz’a göç dalgasıyla gelen İstanbul’un ilk sakinlerinden olduğunu söyleyen Zeynep Kızıltan, “Son Tunç Çağı’nın bitimine doğru Trakya’ya Kuzey Karadeniz Bölgesi’nden yeni ve büyük bir göç dalgasının geldiği, bu kültüre ait küçük yerleşmelere kıyı şeridi ve Gelibolu Yarımadası dışında, Trakya’nın her yerinde rastlandığı bilinmektedir.” diyor.

Kuzey Karadeniz’de, Kırım bölgesindeki toplulukların, iklim ve bölgesel savaşlar nedeniyle, hem batıdan hem de doğudan Anadolu topraklarına göç ettiklerini anlatan Kızıltan, şöyle devam ediyor:

“O dönemde Karadeniz’de yaşayanların hangi topluluklara ait olduğunu bilmiyoruz. 3000-3500 yıl önceki göçlerle güneye doğru yayılmışlar. Romanya ve Bulgaristan üzerinden Trakya’ya gelen gruplardan bazılarının da İstanbul’a yerleştiği tahmin ediliyor.”

Silivri’de kurgan mezar bulunmuştu

Daha önce İstanbul’daki ilk kurgan mezar, Silivri’de yine İstanbul Arkeoloji Müzesi tarafından yürütülen kazılarda ortaya çıkmıştı. Bu mezarda, üzerinde mızrak ucu bulunan iskeletin önemli bir asker veya savaşçı olduğu tahmin ediliyor. (Tüm Ayrıntılarıyla İstanbul’da Bulunan 5.000 Yıllık Kurgan Mezar)

Artık Beşiktaş’taki mezarlar ile Silivri’deki mezar arasında nasıl bir ilişki olduğu araştırılacak. Şimdiye kadar Beşiktaş’ta 35 kurgan tipi mezar saptandı. Bazı mezarlarda urne tipi kaplar içinde yakılmış insan kemikleri bulundu.

Daha önce Silivri’de bulunan kurgan mezar.

İki tip ölü gömme yöntemi var

Kurganların içine hoker pozisyonunda (cenin pozisyonu) gömülen insanların da olduğu saptandı.

Kuzey Karadeniz’de, Kırım bölgesindeki toplulukların, iklim ve bölgesel savaşlar nedeniyle, hem batıdan hem de doğudan Anadolu topraklarına göç ettiklerini anlatan Kızıltan, şöyle devam etti;

“O dönemde Karadeniz’de yaşayanların hangi topluluklara ait olduğunu bilmiyoruz. 3000-3500 yıl önceki göçlerle güneye doğru yayılmışlar. Romanya ve Bulgaristan üzerinden Trakya’ya gelen gruplardan bazılarının da İstanbul’a yerleştiği tahmin ediliyor.”

Kazı alanından çıkarılan insan kemiklerine DNA testi yapılacağını kaydeden Zeynep Kızıltan, “Belki de bu insanların ırkları belirlenecek. Karbon14 testi yapılarak da tam tarihlendirme yapılacak. Antropolojik araştırmalarla da mezarlarda bulunan kemiklerin cinsiyet ve yaşları belirlenecek, “O çağlarda insanların ne ile beslendiği ve ne ekip biçtiği de ortaya çıkacak” dedi.

Beşiktaş metro kazılarında bulunan kremasyon (ölünün yakılarak gömülmesi) urne mezar

Kurgan mezar eski bir gelenek

Bilinen en eski kurganlar MÖ 4. binyılda Kafkaslarda bulunuyor ve bu en eski kurganlar günümüzde Hint-Avrupa kültürüyle bağdaştırılıyor. Kurganlar Kalkolitik, Bronz Çağı, Demir Çağı, Antik Dönem ve Ortaçağ’da kullanılmaya devam etti. Hatta bu eski gelenek Sibirya ve Orta Asya’da hala devam ediyor.

Orta Asya’da bulunan kurganlar Saka, İskit, Yamna, Sarmat, Srubna kültürleriyle, bir kısmı Hun kültürüyle, bir kısmı da Türkik kültürle bağdaştırılıyor. Fakat Hun kurganlarının tarihi MÖ 3. yüzyıldan MS 6. yüzyıla kadar değişiyor. Türkik toplumlar ise kurganları MS 6. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar kullanıyordu.