Bazı Diller Doğası Gereği Diğerlerinden Daha mı Güzel?

Bazı dillerin, kulağa diğerlerinden daha güzel geldiği söylenir. Peki bir dil doğası gereği güzel olabilirken, bir diğeri çirkin olabilir mi?

Bazı dillerin diğerlerine göre kulağa daha güzel geldiği söylenir. Güzel dillere örnek olarak Fransızca ya da İtalyanca verilirken, zor denilince de Almanca akla ilk gelen dillerden. Peki bir dil doğası gereği güzel olabilirken, bir diğeri yine doğası gereği çirkin olabilir mi?

Rusya Bilimler Akademisi ve İsveç’teki Lund Üniversitesi’nden araştırmacılar yaptıkları yeni bir çalışmada basit bir soruyu yanıtlamak amacıyla yüzlerce dilin ilk büyük ölçekli, kültürler arası karşılaştırmasını gerçekleştirdi: Bazı diller kulağa diğerlerinden daha mı güzel geliyor?

Araştırmacılar, genel olarak, bazı dillerin farklı kültürler arasında “evrensel olarak çekici” kabul edildiği iddiasını destekleyecek çok az kanıt buldu. Görünüşe göre bir dilin güzelliği sadece onu duyanın kulağına göre değişiyor.

Araştırmanın örneklemleri 43 dil ailesinden 228 dilin 2.125 kaydını içeriyordu. Her dilin kayıtları, kişisel ses çekiciliğini kontrol etmek için 5 ila 11 farklı kişi tarafından seslendirildi. Daha sonra bu diller anadili İngilizce, Çince veya Semitik olan 820 kişiye dinletildi ve onlardan bu dilleri ne kadar sevdiklerini belirtmeleri istendi.

Değerlendirme aşamasında farklı kültürlerden insanlar arasında hangi dillerin kulağa daha hoş geldiği konusunda pek de bir uzlaşıya varılamadı. Araştırmacılar bu durum ile ilgili olarak, “İngilizce, Çince ve Sami dillerini konuşanların verdiği puanlar arasında zayıf bir korelasyon olduğunu söylüyor. Bu da üç grup arasında çok az bir anlaşma olduğunu gösteriyor.

Araştırmanın yazarları, “Çince konuşanlara göre en güzel diller Mandarin (Çincenin resmi ve edebi dili), İngilizce ve Japoncayken, Sami dilleri konuşanlar İspanyolca, İngilizce, İtalyanca ve Arapçayı tercih ediyordu.” diyor.

Bununla birlikte, bazı istisnai değerler de vardı. Kültürleri ya da ana dilleri ne olursa olsun çoğu puanlayıcı, Rusya’nın Çeçen Cumhuriyeti’nde yaklaşık 1,7 milyon kişi tarafından konuşulan bir Kuzeydoğu Kafkas dili olan Çeçence’ye “alışılmadık derecede düşük” bir puan verdi. Ölçeğin diğer ucunda ise Papua Yeni Gine’de konuşulan İngilizce temelli bir Creole dili olan Tok Pisin’e şaşırtıcı derecede yüksek puanlar verildi.

Sonuçlara bakılırsa dilin ötesinde belirli ses türlerine karşı bir ilgi olduğu kesin. Bulgular, konuştukları dilden bağımsız olarak, sert erkek seslerinin aksine “yumuşak, nazik kadın seslerinin” tercih edildiğini açıkça gösterdi.

Tüm bu bulgular ışığında çalışmanın yazarları şu sonuca varıyor: “Bazı insan sesleri genel olarak çekici olsa da dillerin kendileri örneklemimizdeki ortalama bir kişi için estetik çekicilik açısından şaşırtıcı derecede birbirine tekdüzeydi.”

Araştırmacılar, “Bu ilk bulgu, mevcut dünya dillerine eşitlikçi bir bakışı destekliyor. Kültürler arası fonestetik (ses estetiği) araştırmanın gerçekleştirilebilirliğini gösteriyor ve dil evriminde estetiğin rolü hakkında önemli soruları gündeme getiriyor.” diyor.

IFL Science. 8 Eylül 2023.

Makale: Anikin, A., Aseyev, N., & Erben Johansson, N. (2023). Do some languages sound more beautiful than others?. Proceedings of the National Academy of Sciences, 120(17), e2218367120.