Bazı Antik Heykellere Parfüm Sürüldüğü Ortaya Çıktı

Yunan ve Roma heykellerinin sadece boyanıp tekstil ve mücevherlerle süslenmediği, aynı zamanda güzel kokması için parfüm sürüldüğü anlaşıldı.

Oxford Journal of Archaeology’de yayımlanan yeni bir çalışma, antik sanatın şimdiye kadar çok az incelenmiş bir yönünü ortaya koyuyor: Greko-Roma heykellerinde parfüm ve aromatik maddelerin kullanımı. Arkeolog Cecilie Brøns’un liderliğinde yürütülen bu araştırma, klasik sanatı anlama biçimimizi değiştiriyor ve heykeli yalnızca görsel bir sanat formu olarak ele alan geleneksel algıya meydan okuyor.

Bilimsel araştırmalar, daha önce antik Yunan ve Roma heykellerinin çoğunlukla sıcak tonlarda boyandığını kanıtlamıştı. Ancak şimdi Danimarka’da yapılan yeni bir çalışma, bazı heykellerin aynı zamanda parfümlendiğini ortaya çıkardı.

(İlgili: Antik Mısır Mumyaları Nasıl Kokuyor?)

Yüzyıllardır Greko-Roma sanatı, görsel estetik üzerinden incelendi. Ancak Brøns’un araştırması, bu heykellerin yalnızca boyanmış (polikrom) ve tekstil ya da mücevherle süslenmiş olmadığını, aynı zamanda hoş kokularla da zenginleştirildiğini ortaya koyuyor. Bu uygulama, edebi ve epigrafik metinlerde de yer alıyor ve antik izleyicilerin deneyimlerinin daha önce düşünüldüğünden çok daha kapsamlı ve duyusal olduğunu gösteriyor.

Çalışmanın yazarı Cecilie Brons, “Beyaz mermer bir heykelin taş bir heykel olarak algılanması amaçlanmamıştı. Gerçek bir tanrı ya da tanrıçaya benzemesi gerekiyordu” diyor.

Kopenhag’daki Glyptotek Müzesi’nde arkeolog ve küratör olarak görev yapan Brons, bu keşfi, Cicero gibi Romalı yazarların eserlerine ve antik Yunan tapınaklarındaki yazıtlara dalarak yaptı.

Brons, “Parfüm ve kokulu yağlar, antik dönemde dini kült heykellerinin ‘süslemesi’ olarak uygulanan şeyler arasında sıkça anılır” diyor.

Örneğin Cicero, Sicilya’daki Segesta kentinde bulunan ve Yunan mitolojisinde av, orman ve hayvanların tanrıçası olan Artemis’in heykelinin merhem ve kokulu yağlarla yağlanarak ritüel bir işlemden geçirildiğinden bahsediyor.

Parfümler sadece heykelleri güzelleştirmekle kalmamış, aynı zamanda ritüel bir işleve de hizmet etmişti. Antik Yunan ve Roma’da tanrılar, egzotik kokular ve kokulu yağlarla onurlandırılmıştı. Delos’taki bir tapınakta, epigrafik yazıtlar, Artemis ve Hera’nın heykellerinin süslenmesi (kosmesis) için kullanılan parfümlerin içeriği ve maliyetini detaylandırmaktadır. Bu parfümler arasında zeytinyağı, balmumu, natron (sodyum karbonat) ve gül kokuları bulunmaktaydı.

Araştırmanın en dikkat çekici bulgularından biri, Delos’ta keşfedilen parfüm atölyeleri ile heykellerin parfümlenmesi arasındaki bağlantı. Bölgede bulunan tesisler, adada yerel olarak üretilen parfümlerin ritüellerde kullanıldığını doğruluyor.

Heykellere parfüm uygulamak için belirli teknikler geliştirilmişti. Bunlardan biri olan ganosis, heykellerin yüzeyini korumak ve güzelleştirmek için balmumu ve yağların uygulanmasını içeriyordu. Vitruvius ve Yaşlı Plinius’un yazılarında, heykellerin solmasını önlemek ve onlara parlaklık kazandırmak için Pontus balmumu ve özel yağların kullanıldığından bahsediliyor.

Öte yandan, kosmesis uygulaması, heykellerin kumaş, mücevher ve parfümlerle süslenmesini kapsıyordu ve bu, tanrı tasvirlerinin canlı varlıklar olarak görülmesini pekiştiriyordu. Pausanias, Olimpia’daki Zeus heykelinin nemli iklimin etkilerinden korunması için zeytinyağıyla yağlandığını anlatıyor.

Brons, antik çağda bir heykeli hayranlıkla izleme deneyiminin “sadece görsel değil, aynı zamanda koku duyusuna da hitap eden” bir deneyim olduğunu belirtiyor.

Daha önce yapılan araştırmalar, antik Yunan ve Roma heykellerinde uzun zaman önce solmuş boyaların izlerini ortaya çıkarmış ve uzun süredir beyaz olduğu düşünülen eserlerin aslında oldukça renkli olduğunu göstermişti.

Makale: Brøns C. (2025). The Scent of Ancient Greco-roman Sculpture. Oxford Journal of Archaeology.